 |
 |
Gecemiz.az |  |
 |
İncəsənət metodologiyası (ing. Art methodology) — incəsənətdə düşünülmədən tətbiq edilən üsullardan fərqli olaraq, daim təhlil edilən və sual edilən yaradıcı yanaşmalar toplusu. Metodun bu cür davamlı şəkildə nəzərdən keçirilməsi incəsənətin dəyişməsinə və irəliləməsinə imkan yaradır. Bu, əsərin özü deyil, lakin yaradıcılıq prosesinin ayrılmaz bir hissəsidir.[1]
Bir rəssam rəsim çəkərkən müşahidə etdiyini, təxəyyülündə canlandırdığını və ya mövzu haqqında əvvəlcədən bildiklərini əsas götürə bilər. Bu üç yanaşma çox güman ki, üç fərqli nəticə verəcək. Metodoloji yanaşma istifadə olunan material və alətlərin (kətan, fırça, kağız, qələm, parça, kamera, oyma aləti və s.) seçiminə və bu fərqliliklərin əsərə necə təsir göstərdiyinə dair təhlili əhatə edir. Rəssam eyni zamanda rəsmin hansı hissəsindən başlamalı olduğunu və ya bütün səthdə eyni anda işləməyin hansı nəticələr verəcəyini də araşdıra bilər. Yazıçı isə naturalist nəsr əvəzinə şüur axını texnikasını və ya onların kombinasiyasını sınaqdan keçirə bilər.
Gözəl sənətlərin praktikası ilə kəskin ziddiyyət təşkil edən ənənəvi sənətkarlıq formasıdır. Ənənəvi sənətkarlıqda üsul nəsildən-nəslə ötürülür və texnikalarda adətən çox az dəyişiklik edilir. Belə sənətkarlıq nümunələrində üsul var, lakin incəsənət metodologiyası yoxdur. Çünki metodologiya ənənənin ciddi şəkildə sorğulanmasını və tənqidini tələb edir.
İncəsənət metodologiyası ilə elmi metodologiya arasındakı əsas fərqlərdən biri, incəsənətin məqsədinin həmişə həqiqəti dəqiq müəyyənləşdirmək olmamasıdır.[2] İncəsənətdə məqsəd ideyaların, hisslərin, təsəvvürlərin ən effektiv şəkildə təqdim oluna biləcəyi forma (rəsm, heykəl, video, performans, şeir və s.) yaratmaqdır. Bu məqsədlə bəzi sənətçilər əsərlərinin yaranması prosesindəki eskizləri və qeydləri də nümayiş etdirirlər. Konseptual incəsənətdə isə bəzən yalnız bu ilkin mərhələ nümayiş olunur və yekun əsər göstərilmir. Belə hallarda "səyahət" "məqsəd"dən daha vacib hesab olunur. Məsələn, konseptual sənətçi Robert Barry bir sərgi təşkil etmişdi ki, burada qalereyanın qapısı bağlı saxlanılmış və qapıda yazı yerləşdirilmişdi: sərgi zamanı qalereya bağlı olacaq. Bu kimi işlər sənətdə nəticənin mütləq fiziki obyekt olması kimi qəbul olunmuş anlayışlara qarşı çıxır.
Beynəlxalq Uşaq İncəsənəti Fondu (ing. International Child Art Foundation) tərəfindən hazırlanan "İncəsənətlə Sülh" metodologiyası Stokholm Çağırışının finalçılarından biri kimi tanınıb. Bu yanaşmanın metodologiyası belə ifadə olunur:
"İncəsənətlə Sülh" metodologiyası gənclərin yaradıcılıq və təsəvvür gücünü əsas götürərək, onların qlobal məsuliyyət etikası ilə tanış olmalarını təmin edir. Bu metodologiya psixologiya, münaqişələrin həlli və sülh təhsili sahələrindəki ən yaxşı təcrübələri özündə birləşdirir və ifadə, şəfa və ünsiyyət vasitəsi kimi incəsənətin gücündən istifadə edir.
Polin Mottram 2000-ci ilin oktyabrında keçirilmiş Böyüklərdə Ruh Sağlamlığı üzrə İncəsənət Terapiyası Konfransında təqdim etdiyi "Yetkinlərdə ruh sağlamlığı üzrə incəsənət terapiyasının nəticələrinin qiymətləndirilməsi üçün metodologiyanın hazırlanması" adlı məruzəsində qeyd etmişdir:[3]
"Tətbiq etdiyim incəsənət terapiyası xidmətinin effektivliyini ölçmək üçün etibarlı və obyektiv nəticə verə biləcək metodologiya axtarışındayam. Lakin bu, estetik və humanist dəyərlərə əsaslanan terapiya sahəsi olduğu üçün çətindir. İncəsənət terapiyasının nəzəri bazası tam formalaşmadığı və araşdırma infrastrukturu zəif olduğu üçün bu sahəyə daha çox subyektivliyi qəbul edən keyfiyyət tədqiqat metodları uyğun gəlir. Kaplan (1998, s. 95) qeyd edir ki, ‘Keyfiyyət tədqiqatı araşdırıcı və nəzəriyyə yaradan; kəmiyyət isə hipotezi yoxlayan və nəzəriyyəni təsdiqləyən yanaşmadır.’
Tyark İhmels və Yuliya Ridel tərəfindən yazılmış "Generativ incəsənətin metodologiyası" adlı məqalədə, Motsartın "zərlə musiqi oyunu" generativ incəsənət metodologiyasına erkən nümunə kimi göstərilir. Motsart 176 musiqi taktı bəstələmiş və hər biri 11 mümkün variantla 16 takt seçilərək yeni musiqi parçası yaranmışdır. Bu metodla 1116 müxtəlif musiqi parçası yaratmaq mümkündür.[4] Müəlliflər belə nəticə çıxarır:[5]
"Generativ incəsənət metodologiyası əvvəlcədən müəyyən olunmuş hərəkət prinsiplərinin ciddi şəkildə tətbiqi ilə fərdi estetik qərarların ya tam istisnası, ya da əvəzlənməsi yolu ilə yeni incəsənət məzmununun yaradılması prosesidir."
 |
 |
GECEMIZ.AZ |  |
 |
|