 |
 |
Gecemiz.az |  |
 |
Azərbaycanın yumşaq gücü və mədəni diplomatiyası — sovet və müstəqillik dövründə Azərbaycanın beynəlxalq münasibətlərdə yeritdiyi siyasət.
Azərbaycanda Türkdilli Dövlətlərin Parlament Assambleyası, Qoşulmama Hərəkatı Gənclər Təşkilatı, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının Əmək Mərkəzi və Bakı Təşəbbüs Qrupu yerləşir. Azərbaycanda ənənəvi keçirilən beynəlxalq tədbirlər Bakı prosesi, Qlobal Bakı Forumu və Şuşa Qlobal Media Forumudur. Azərbaycan dövləti xaricdəki Azərbaycan evləri vasitəsilə öz diasporu ilə əlaqələr qurmağa çalışır və Azərbaycan dili, mədəniyyəti və adət-ənənələrinin xaricdə yaşadılması üçün səylər göstərir. Xaricdəki Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzləri isə ölkədən kənarda Azərbaycan mədəniyyətinin təbliği, digər ölkələrlə mədəni əlaqələrin qurulması üçün yaradılır. Heydər Əliyev Fondu Azərbaycanın mədəni diplomatiyasında yumşaq güc forması kimi fəaliyyət göstərir.
Sovet dövründə Moskvada keçirilən Azərbaycan dekada günləri vasitəsilə Azərbaycan SSR sovet paytaxtı ilə əlaqə qurur, bu zaman özünün çoxmillətli sovet ailəsindəki yerini də nümayiş edirdi. Azərbaycan qəzetləri milli nümayəndələrin dekada günlərindəki fəaliyyəti haqqında yazıları özlərinə borc bilərək dərc edirdi.[1]
Sovet dövründə Azərbaycan müğənnisi Rəşid Behbudov Qafqazın 3 dominant dilində (azərbaycanca, gürcücə, ermənicə) mahnılar oxuyurdu. Rəşid Behbudovun "Arşın mal alan"da Əsgər obrazını canlandırması ona tipik azərbaycanlı obrazı yaratmağa imkan vermişdir. Bundan sonra onun Gürcüstana və Ermənistana səfərləri diplomatik səfərlər kimi təşkil edilir, Azərbaycan xalqının nümayəndəsi digər xalqları ziyarət edirdi.[2]
Müstəqillik dövründə Azərbaycan davamlı bir şəkildə dünya siyasətində müəyyən normaların, prinsiplərin və standartların qəbul edilməsi üçün çalışmışdır. Bu missiyasına görə, Azərbaycanın beynəlxalq məkanda xüsusi təsir imkanları var. Bundan başqa, Azərbaycan rəqəmsal sahədə ictimai diplomatiya üçün onlayn platformalardan və sosial şəbəkələrdən istifadə etmişdir. Azərbaycan həmçinin müxtəlif beynəlxalq idman tədbirlərini, məsələn, 2015 Avropa Oyunlarını və Azərbaycan Qran-prisini, həmçinin 2012 Avroviziya Mahnı Müsabiqəsini təşkil etmişdir. Təhsil siyasəti sahəsində isə xarici tələbələrə təklif edilən Azərbaycan Təqaüd Proqramı və akademik əməkdaşlıqlar Azərbaycanın yumşaq gücünün tətbiqində böyük rol oynamışdır.[3]
Azərbaycan 2005-ci ildən 2018-ci ilə qədər 50 milyon dollar xarici yardım etmişdir. Bunun 21 milyon dolları çoxşaxəli təşkilatlara, 9 milyon dolları Asiya ölkələrinə, böyük bir hissəsi isə Şərqi Avropa və keçmiş sovet ölkələrinə, əsasən fəlakətlərin aradan qaldırılması və humanitar səylər üçün verilmişdir.[3] Azərbaycan Yəmən və Livana, müharibə dövründə Ukraynaya, 2023-cü il zəlzələsindən sonra Türkiyəyə dəstək göstərmişdir. Azərbaycanın iqtisadi gücü onun digər dövlətlərlə münasibətdə yumşaq güc tətbiq etməsini asanlaşdırır.[4]
Azərbaycan rəqəmsal diplomatiyadan istifadə edərək, Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı mövqeyini beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırmış, bu siyasət xüsusilə İkinci Qarabağ müharibəsinin qazanılması üçün beynəlxalq dəstəyin əldə edilməsində rol oynamışdır. Azərbaycan Avropa Şurası, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, Qoşulmama Hərəkatı, BMT və Türk Dövlətləri Təşkilatını Qarabağ münaqişəsinə cəlb etməyə çalışmışdır. İslam Əməkdaşlıq Şurası bu münaqişədə Azərbaycana dəstək olmuşdur. Qoşulmama Hərəkatı isə Azərbaycan tərəfindən baxılanda münaqişənin həllində bir müttəfiq olaraq görülmüş, Azərbaycan 2019–2022-ci illərdə bu təşkilata sədrlik etmişdir.[5]
Azərbaycan Avropanı öz ölkəsi ilə maraqlandırmaq üçün, təbliğata ehtiyac duymadan göstərə biləcəyi əsl mədəniyyətə (həyat tərzi, dini inanclar, incəsənət və ədəbiyyat) malikdir. Bunu, xüsusən, "Qafqaz döyüşçü təfəkkürü"nün (ədəbi əfsanələr, MMA güləşçisi Rafael Fiziev kimi bəzi idmançıların şücaətləri və s.) azəri əsilli avropalılara qətiyyətli, cəsur və sadiq bir cəmiyyətə mənsub olduqlarını iddia etmək imkanını təklif etdiyi, işçi sinfi icmalarında görmək mümkündür.[6]
COVID-19 pandemiyası dövründə Azərbaycan Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatına 5 milyon ABŞ dolları, İrana 5 milyon ABŞ dolları yardım göstərib. Bu dövrdə həmçinin Çinin Sian şəhəri və Mianyanq şəhərlərinə Azərbaycan tərəfindən tibbi ləvazimatlar göndərilib. Azərbaycan Bosniya və Herseqovinaya da pandemiyaya görə humanitar yardım etmişdir.[7][8][9][10] Digər ölkələrə və təşkilatlara edilən maliyyə, humanitar və tibbi yardımlarla yanaşı, Azərbaycan COVID-19 pandemiyası ilə mübarizə aparan xalqlarla həmrəy olduğunu göstərmək üçün Heydər Əliyev Mərkəzini bu xalqlarınn bayraqlarının rəngləri ilə işıqlandırmışdır.[11]
Azərbaycan Qlobal Yumşaq Güc İndeksinə ilk dəfə 2021-ci ildə daxil olub. Azərbaycan 2021-ci ildə Qlobal Yumşaq Güc İndeksinə görə ölkələr arasında 72-ci yeri, 2022-ci ildə isə 77-ci yeri tutub. 2023-cü ildə isə Azərbaycan 20 pillə irəliləyərək, ölkələr arasında Qlobal Yumşaq Güc İndeksinə görə 57-ci yeri tutub.[12][13] 2022-ci ildən etibarən Qoşulmama Hərəkatı Gənclər Təşkilatı, 2023-cü ildən etibarən isə İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının Əmək Mərkəzi və Bakı Təşəbbüs Qrupu Azərbaycanda yerləşdirilmişdir. Bundan başqa Türkdilli Dövlətlərin Parlament Assambleyası 2008-ci ildən bəri Azərbaycanda yerləşir.[14]
Azərbaycan və Türkiyə arasında 2021-ci ildə imzalanmış Şuşa Bəyannaməsinə görə, iki ölkə beynəlxalq miqyasda türk mədəni irsini təşviq etməyi öhdəlik kimi öz üzərilərinə götürüblər.[15] Bundan başqa, 2018-ci ildən Türkiyədə aktiv olan Haber Global xəbər kanalı Azərbaycan tərəfinin fikirlərini dünyaya çatdırır.[16] Azərbaycanın neft-qaz şirkəti SOCAR isə Türkiyənin Galatasaray klubuna sponsor olmuşdur.[17] 2023-cü ildə Türkiyədə baş verən zəlzələdən sonra Azərbaycanın köməyi ilə, dağıntılara məruz qalan Qəhrəmanmaraşda "Azərbaycan məhəlləsi" salınmış, zəlzələdən əziyyət çəkənlər evlə təmin edilmişdir.[18]
2022-ci ildən şiddətlənən Rusiya–Ukrayna müharibəsi dövründə Azərbaycan Ukraynaya dəstək göstərmişdir. Azərbaycan Ukraynaya qida, elektrik avadanlıqları, dərman və s. də daxil olmaqla humanitar yardım, həmçinin yenidənqurma və bərpa işləri üçün nəzərdə tutulmuş 42 milyon ABŞ dolları dəyərində kömək göstərmişdir.[19] Azərbaycan ukraynalı uşaqlar üçün dəstək göstərmiş, sosial-psixoloji reabilitasiya və tibbi proqramlar vasitəsilə 330 uşağa (2025-ci ilin iyuluna qədərki rəqəm) kömək edilmişdir. Bundan başqa, Azərbaycan Ukraynaya minatəmizləmə sahəsində kömək etmiş, ANAMA xətti ilə Ukraynaya lazım olan ehtiyat hissələrinin göndəriləcəyi və ukraynalılara təlim keçiriləcəyi planlaşdırılmışdır.[19] Azərbaycan həm də Ukraynadakı infrastruktur layihələrinə dəstək vermiş, İrpen şəhərinin məktəbinin, poliklinikasının və parkının yenidənqurma işlərini görmüş, Kiyevdə isə park və uşaqlar üçün sığınacaq maliyyələşdirmişdir. İrpen şəhərində dörd sosial təyinatlı obyektin tikintisi isə 2025-ci ildə davam etdirilmişdir.[19]
Azərbaycan Rusiya ilə müttəfiqlik münasibətləri ilə bağlı Moskva Bəyannaməsini imzalamışdır. Bəyannamədə "konsert-qastrol fəaliyyəti, kitabxana və muzey işi, kinematoqrafiya və mədəniyyət üzrə təhsil sahəsində əməkdaşlığın dərinləşdirilməsini, eləcə də irimiqyaslı mədəni maarifləndirmə tədbirlərinin keçirilməsini" təşviq etmək məsuliyyətini iki tərəf də öz üzərinə götürmüşdür.[20]
Azərbaycanın 2020-ci ildə Qarabağı azad etməsindən sonra xarici ölkələrin dövlət başçılarının və diplomatlarının, həmçinin səyyahların və bloqqerlərin Qarabağa və Şərqi Zəngəzura səfərləri təşkil edilib, onlar bu ərazilərdə müharibə dövrünün dağıntılarına, həmçinin Azərbaycanın gördüyü quruculuq işlərinə nəzər salıblar. Bu əraziləri ziyarət edən dövlət başçılarına Türkiyə, Qazaxıstan, Özbəkistan, Qırğızıstan, Türkmənistan və Belarus prezidentləri daxildir.[21][22] ABŞ və Fransanın Azərbaycandakı səfirləri uzun müddət Şuşaya səfər etməmiş, nəhayət, 2024-cü ilin mayında ABŞ səfiri Mark Libbi, 2025-ci ilin iyununda isə Fransa səfiri Ann Buayon ilk dəfə Şuşaya getmişdir.[23][24]
Azərbaycan 2024-cü ildə Çinlə strateji tərəfdaşlıq üzrə, 2025-ci ildə isə Çinlə hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq üzrə müqavilə imzalamışdır. Hər iki sənəddə Azərbaycanın təşkilatçısı olduğu Bakı prosesi (Bakı Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu) layihəsi qlobal platforma olaraq dəstəklənmişdir.[25][26] Bundan başqa Azərbaycan Çində 10-a qədər Azərbaycan ticarət evi və şərab evləri açmışdır.[27]
2024-cü ildin avqustunda Azərbaycan və Özbəkistan müttəfiq olmuş, iki ölkənin mədəniyyət nazirlikləri mədəni-humanitar əməkdaşlıq üzrə yol xəritəsini imzalamışdır.[28] Müttəfiqlik müqaviləsində hər iki tərəf "yaradıcı ittifaqlar və birliklər, mədəniyyət, ədəbiyyat, elm, təhsil və incəsənət xadimləri arasında tarixən yaranmış əlaqələr və təmaslar əsasında ümumi mədəni-humanitar məkanın qorunub saxlanması və möhkəmləndirilməsi üçün şərait təmin edilməsi"ni öhdəlik kimi öz üzərilərinə götürüblər.[29] 2025-ci ilin avqust ayında Daşkənddə "Azərbaycan, Özbəkistan və Avropa — ümumi inkişaf naminə əməkdaşlıq" adlı görüş keçirilməsi və regional və dünya liderlərinin bu tədbirdə iştirak etməsi planlaşdırılır. Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzi tərəfindən təşkil ediləcək tədbir Avrasiyada strateji dialoq və əməkdaşlığı təşviq edəcək.[30]
2024-cü ilin noyabrında Azərbaycanda BMT-nin İqlim Dəyişmələri Konfransı (COP29) keçirilmişdir. Konfransda iqlim dəyişikliyinin təsirlərini yumşaltmaq və inkişaf etməkdə olan ölkələrə daha dayanıqlı enerji mənbələrinə keçməyə kömək etmək üçün maliyyə planları razılaşdırılmış,[31] karbon kreditlərinin (ətraf mühitə xeyir veriləndə alınan kredit) beynəlxalq ticarətini asanlaşdırmaq və qeydə almaq üçün qaydalar və BMT reyestri razılaşdırılmışdır.[32]
2024-cü ilin dekabrında Azərbaycan rəhbərliyi ABŞ-də ən vacib İsrail lobbi təşkilatlarından biri olan Amerika İsrail İctimai Əlaqələr Komitəsinin rəhbərliyi ilə görüş keçirmişdir. Görüşdə Azərbaycanda dinlər və mədəniyyətlər arası dialoq qonaqlar tərəfindən təriflənmişdir.[33]
2025-ci ildə Azərbaycanın Avraam müqavilələrinə daxil edilməsi, Ərəb–İsrail münaqişəsində rol oynaması təklif edilmiş,[34] Bakıda hərbi qarşıdurmanın qarşısını almaq üçün Türkiyə-İsrail və Suriya-İsrail danışıqları keçirilmişdir.[35][36] Azərbaycan Suriyanın yenidən qurulmasında maraqlı olduğunu bəyan etmiş, Suriyanı qazla təchiz etməyi planlaşdırmışdır.[37] Bundan başqa Azərbaycan şairi İmadəddin Nəsiminin Hələbdəki məzarının bərpa edilməsi iki ölkə arasındakı danışıqlarda qərarlaşdırılmışdır.[38] 2025-ci ilin oktyabrında Avropa Ravvinləri Konfransının Azərbaycanda keçirilməsi planlaşdırılıb. Əsas müzakirə ediləcək mövzulardan biri Azərbaycanın Avraam müqavilələrinə daxil edilməsidir.[39]
2025-ci ilin əvvəllərində ABŞ-ın ABŞ Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi (USAID) təşkilatının, həmçinin Avropa Birliyinin "Erasmus+" proqramının Azərbaycandakı fəaliyyəti dayandırılıb.[40][41] Həmin ilin martında həm də BMT-in Azərbaycanda yerləşən 4 qurumunun bağlanması ilə bağlı qərar qəbul edilib. Bunlar BMT-nin İnkişaf Proqramı (UNDP), BMT-nin Əhali Fondu (UNFPA), BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı (UNHCR) və BMT-nin Uşaq Fondunun (UNICEF) Azərbaycanda yerləşən ofisləridir.[42] Azərbaycan Milli Məclisinin Müdafiə, təhlükəsizlik və korrupsiya ilə mübarizə komitəsinin sədri Arzu Nağıyev bunun səbəbini belə izah edib ki, artıq Azərbaycan başqa ölkələrə kömək edən ölkəyə çevrildiyi üçün bu qurumların fəaliyyətinə ehtiyac qalmayıb.[43] Bundan başqa Qırmızı Xaç Komitəsinin Azərbaycan nümayəndəliyi, "Sputnik-Azərbaycan" və "BBC News Azərbaycanca" regional filialları da 2025-ci ildə fəaliyyətini dayandırıb.[44][45] 2025-ci ilin aprelində İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının iki mərkəzinin (Təmiz Enerji Mərkəzi və Tədqiqat Mərkəzi) Azərbaycanda yaradılması ilə bağlı qərar qəbul edilmişdir.[46]
2025-ci ilin yayında Azərbaycan ilə Rusiya arasında münasibətlərin pisləşməsi nəticəsində Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən Rusiya ilə dövlət və özəl müəssisələrin xətti ilə Azərbaycanda keçirilməsi nəzərdə tutulan konsertlər, festivallar, tamaşalar, sərgilər ləğv edilmişdir.[47][48][49] Daha sonra Rusiyada Azərbaycanın keçirəcəyi mədəni tədbirlər Rusiya tərəfindən ləğv edilmişdir.[50] TASS agentliyinin rəhbəri Mixail Qusman Azərbaycanın 3-cü Şuşa Qlobal Medial Forumunda iştirak etdiyi üçün işindən çıxarılmışdır.[51] TASS agentliyi bundan sonra Qarabağda İvan Ayvazovskinin heykəlinin götürülməsi ilə bağlı xəbərdə Xankəndi şəhərini "Stepanakert" adlanmışdır. Azərbaycan bunun ardınca açıqlama verərək, Rusiya toponimləri üçün qeyri-rus adlarını istifadə etməyə başlayacağını bəyan etmişdir. TASS agentliyi daha sonra xəbərdə dəyişiklik edərək, əvvəlcə "Dağlıq Qarabağ", sonra isə sadəcə "Qarabağ" adından istifadə etmişdir.[52] Bundan başqa Azərbaycanın "İpək Yolu" Mədəni və Tarixi Araşdırmalar İctimai Birliyi Rusiya tərəfindən soyqırıma məruz qalan çərkəz xalqı haqqında silsilə tədbirlər keçirmişdir. Bu tədbirlərdə çərkəz diaporunun nüməyəndələri iştirak etmiş, Azərbaycanla çərkəzlər arasında əlaqələrin davam etdirilməsi yolları təklif edilmişdir.[53]
2025-ci ilin 28 iyul tarixində Azərbaycanla Vatikan "Azərbaycan Respublikasının Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi ilə Müqəddəs Taxt-Tacın Dinlərarası Dialoq üzrə Dikasteriyası arasında dinlərarası dialoq sahəsində Anlaşma Memorandumu"nu imzalamışdır. Anlaşma memorandumu dinlərarası və mədəniyyətlərarası dialoqun təşviqi, tolerantlığın gücləndirilməsi məqsədilə informasiya və təcrübə alış-verişini, həm də birlikdə tədbirlərin keçirilməsini nəzərdə tutur.[54] 2025-ci ildə Serbiya ilə imzalanmış müqaviləyə əsasən, Azərbaycan Xüsusi Təyinatlıları Serbiya hərbçilərinə təlim keçmişdir.[55]
Azərbaycan öz diasporundan beynəlxalq arenada təmsil edilmək və ölkənin imicini artırmaq üçün istifadə edir. Mədəni kommunikasiya vasitəsilə, çalışılır ki, təkcə diaspor nümayəndələrinin xarici ölkələrə töhfələrinin tanınması əldə edilməsin, həm də Azərbaycan mədəniyyətinin, dəyərlərinin və diplomatik təşəbbüslərinin təşviqi həyata keçirilsin.[56]
2019-cu ildən etibarən müxtəlif ölkələrdə dövlət tərəfindən Azərbaycan evləri açılmışdır. 2025-ci il məlumatına görə, dünyanın 20 ölkəsində 30-dan çox Azərbaycan evi fəaliyyət göstərir. Bu evlərin məqsədi Azərbaycan diasporu ilə münasibətlərin saxlanılması, Azərbaycan adət-ənənələri, mədəniyyəti və dilinin təbliğ edilməsi, Azərbaycan dövlətinin mövqeyinin dünyaya çatdırılması, Azərbaycanın tanıdılması və s.-dir. Bu evlər Azərbaycanın kiçik modeli sayılır və burada Azərbaycan adət-ənənələri "qorunur". COVID-19 pandemiyası dövründə Azərbaycan evləri azərbaycanlılara yardım göstərmişdir.[57][58]
2025-ci ildə Azərbaycanın dəstəyi ilə Əfqanıstanda "Avşar Ulduzu" Tədris Mərkəzi açılmışdır. Mərkəzin açılmasında məqsəd əfşar milli mədəni irsinin qorunması, Azərbaycan dili və tarixinin öyrədilməsidir.[59] Həmçinin, 2025-ci ildə Şərqi Anadoluda yaşayan azərbaycanlıların forumunun keçirilməsi planlaşdırılmışdır.[60]
2025-ci ilin mart ayında Azərbaycanda "Türkman irsi: vətəndaş cəmiyyətlərinin həmrəyliyi" adı ilə silsilə tədbirlər keçirilmişdir. Tədbirlərin İraq türkmanları tərəfdən iştirakçıları İraq parlamentinin Türkmanlar qrupunun sədri Ərşad Saleh, İraq Tarixçiləri Birliyinin təmsilçisi, "Türkmaneli" qəzetinin baş redaktoru Najat Şükür və İraq türkmanlarının "Tert TV" kanalının rəhbəri Türkeş Salehdir, Suriya türkmanlarından olan iştirakçılar isə Suriya Türkman Dərnəkləri Federasiyasının prezidenti Tarık Sulo Cevizci və Suriya Türkman Platformasının yaradıcısı Əsəd Arberdir. Tədbirlər boyunca, türk xalqları arasında əməkdaşlığın gücləndirilməsi məsələlərinin müzakirəsi, yenidən qurulan Qarabağa səfər, Novruz bayramı şənliklərində iştirak və s. həyata keçirilmişdir.[61]
XX əsrin 90-cı illərindən başlayaraq, Azərbaycan xaricdə Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzləri yaradır. Mədəniyyət Mərkəzləri Azərbaycan mədəniyyətini təbliğ edir, həm də mədəni əlaqələrin yaranmasına kömək edir. Bu mərkəzlər həm də Azərbaycanın dövlət siyasətini, mədəniyyətlər və xalqlar arasındakı dostluğu təbliğ edir.[62]
Heydər Əliyev Fondu Azərbaycanın milli marka kimi özünü təbliğ etməsi prosesində özünəməxsus mövqeyə malikdir. Fond mədəni diplomatiyada yumşaq güc forması kimi fəaliyyət göstərir. Fond Azərbaycanın müsbət imicini təbliğ edərək, həm də mədəniyyətlərarası dialoqun təşviqi və qlobal mədəni irsin qorunması üçün işlər görür. Heydər Əliyev Fondu Azərbaycan diasporu ilə də işlər aparır. 2007-ci ildən bəri fond Xocalı qətliamı və Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı dünya miqyasında maarifləndirmə kampaniyası aparır. Keçirilən nümayişlər, sərgilər və nəşrlər bu hadisələri dünya ictimaiyyətinə çatdırmaq məqsədi daşıyır. Xüsusilə, 2008-ci ildə Heydər Əliyev Fondunun rəhbərliyi ilə həyata keçirilən "Xocalıya Ədalət" Beynəlxalq Maarifləndirmə Kampaniyası Azərbaycan-Ermənistan münaqişəsinin ədalətli həllində Azərbaycanın mövqeyini gücləndirmək və maarifləndirmək üçün vacib rol oynayır. UNESCO-nun Baş Qərargahında "Qarabağ xanəndələri" albomunun təqdimatı və Xocalı soyqırımı kimi hadisələri əks etdirən bukletlərin nəşri də fon tərəfindən həyata keçirilmişdir. Heydər Əliyev Fondu mədəni diplomatiya vasitəsilə, Qəbələ Beynəlxalq Musiqi Festivalının keçirilməsi və Azərbaycan muğamının UNESCO tərəfindən qeyri-maddi mədəni irs kimi tanınması təşəbbüsləri vasitəsilə ölkənin tanıdılmasına töhfə verir.[56]
Heydər Əliyev Fondu və İtaliya Katolik kilsəsi rəhbəri, kardinal Gianfranko Ravasi Roma katakombalarının bərpası üçün maliyyə ayrılması haqqında müqavilə imzalamış, beləliklə, fond katakombaların bərpasında iştirak etmişdir. Eyni vaxtda fond həm də müqəddəs Marsellin və Pyotrun məzarlarının bərpasında iştirak etmişdir.[6] Fondun xarici ölkələrdə tarixi-mədəniyyət abidələrinin bərpası sahəsində fəaliyyətinə 2007-ci ildə Parisdə Versal Sarayının parkındakı ümumbəşəri abidələrin bərpası[63], 2008-ci ildə Luvr Muzeyinin bərpası[64], 2011-ci ildə İkinci Dünya müharibəsi zamanı yanmış və dağıdılmış Berlin qəsrinin bərpası[65], 2013-cü ildə Romada Kapitolini Muzeyinin "Filosoflar zalı"nın təmirini[66] misal göstərmək olar.
2023-cü ildə Dünya Hökumət Sammitində ASAN xidmət "Qlobal Hökumət Mükəmməlliyi Mükafatı" Proqramı çərçivəsində "Dünyanın Ən Qabaqcıl Dövlət Xidməti" seçilmiş və xüsusi mükafata layiq görülmüşdür.[67] 2024-cü ildə Bakıda keçirilən COP29 çərçivəsində Azərbaycan hökuməti ilə BMT arasında "Töhfə sazişi" imzalanmışdır. Sazişin əsas məqsədi ASAN xidmətin BMT xətti ilə 4 qitədə tətbiq və təşviq edilməsi, dövlətlərin göstərdiyi xidmət vasitəsilə vətəndaş hüquqlarının reallaşdırılması və yeni texnologiya və innovasiyanın tətbiq edilməsi ilə bağlı tədbirlərin keçirilməsidir.[68]
Azərbaycanın ASAN xidmət mərkəzi 2025-ci il məlumatına görə, 25-dən çox ölkəyə ixrac edilib.[69] Ruminiya rəsmiləri ASAN xidmətin ölkədə tətbiqi üçün 2024-cü ildə Azərbaycanla müqavilə imzalayıb.[70] 2025-ci ildə Kolumbiya, Ruanda və Somali rəsmiləri ASAN xidməti öz ölkələrində tətbiq etmək üçün Azərbaycanla müqavilə imzalayıblar.[71][72][69] Efiopiyada 2025-ci ildə ASAN xidmət modeli əsasında "MESOB" dövlət xidməti mərkəzi açılıb. Efiopiya bu mərkəzə görə Azərbaycana təşəkkür edərək, belə mərkəzlərin sayını artırmağı planlaşdırdığını qeyd edib.[73]
Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzi Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin dəstəyi ilə fəaliyyətini davam etdirən qeyri-hökumət təşkilatı olaraq, ətrafında müxtəlif xarici ölkələrin keçmiş dövlət və hökumət başçılarını və nüfuzlu beynəlxalq ekspertləri birləşdirir. Mərkəzi Bakı şəhərində yerləşir. Ali idarəetmə orqanı dünyanın nüfuzlu ictimai və siyasi xadimlərindən ibarət İdarə Heyətidir. Mərkəzin həmsədrləri Latviya Respublikasının sabiq Pezidenti (1999–2007) Vayra Vike-Freyberqa[74] və Dünya Bankının sabiq vitse-prezidenti (1992–2000) İsmayıl Seragəldindir.[75]
Mərkəz 2013-cü ildən etibarən Bakı şəhərində keçirilən Qlobal Bakı Forumunun əsas təşkilatçısı kimi çıxış edir. Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzi 2013-cü ildən bugünədək sayca 7 Qlobal Bakı Forumu və 42 yüksəksəviyyəli toplantı keçirilib. Hər bir forumda ümumilikdə 500-dən çox xarici qonaq iştirak etmişdir.[76]
Azərbaycan ticarət evləri ölkənin təbliğ edilməsi, ixracının artırılması, "Made in Azerbaijan" brendinin dünyada tanıdılması üçün istifadə edilir. İlk dəfə Azərbaycan ticarət evi 2017-ci ildə yaradılıb. İlk Azərbaycan evi Minskdə olub, daha sonra MDB ölkələrinə, Asiyaya və Körfəz ölkələrinə yayılıb. Azərbaycan ticarət evləri Belarus, Polşa, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Qətər, Latviya, Çin, Qazaxıstanda fəaliyyət göstərir. Azərbaycan şərab evləri isə Rusiyada və Çində fəaliyyət göstərir.[77][78]
İslam ölkələrində yerləşən Azərbaycan ticarət evlərində şirələr, qənnadı məhsulları, quru və təzə meyvələr, çay və s. geniş təqdim edilən məhsullar arasındadır. Belarus, Rusiya və Çində isə daha çox Azərbaycan şərabları və içki məhsulları təqdim edilir. Alıcılar arasında nar şərabları və şirələrinə xüsusilə üstünlük verilir.[77]
Bakı Təşəbbüs Qrupu dekolonizasiya və insan hüquqları sahələrində beynəlxalq tərəfdaşlıqların inkişafını dəstəkləyən beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilatıdır.[79] Qrupun məqsədi müstəmləkəçilikdə olan dünyanın müxtəlif bölgələrində yerləşən xalqların azadlıq uğrunda apardıqları mübarizəyə dəstək verməkdir.[79] 20 iyun 2024-cü ildə qrupun təşəbbüsü ilə BMT-nin Nyu-Yorkdakı mənzil-qərargahında "Müstəqilliyə və fundamental azadlıqlara doğru: Müstəmləkəçiliyə son qoyulmasında C24 Komitəsinin rolu" adlı beynəlxalq konfrans keçirilmişdir. Konfransda Fransa və Niderlandın müstəmləkəsi olan 8 ərazidən nümayəndələr iştirak etmişdirlər.[80] 2024-cü ilin iyulunda Bakı Təşəbbüs Qrupunun dəstəyi ilə Bakıda Fransanın son müstəmləkələrinin nümayəndələri tərəfindən Beynəlxalq Dekolonizasiya Cəbhəsi yaradılıb. Beynəlxalq Dekolonizasiya Cəbhəsi 23–24 yanvar tarixlərində Kanakidə keçirilən konqresdə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin "Dəmir Yumruğ"unu özlərinə rəsmi rəmz olaraq qəbul edib.[81]
Fransa 2024-cü ildə Yeni Kaledoniyada baş verən etirazlar zamanı Azərbaycanı günahlandırmış, Azərbaycanın etirazlara müdaxilə etdiyini bildirmişdir. Azərbaycan tərəfi bu iddiaları rədd etmişdir.[82] Fransa daha sonrakı dövrdə Yeni Kaledoniyaya dövlət statusu vermiş, Azərbaycan mediasında bu xəbər Bakı Təşəbbüs Qrupunun qələbəsi olaraq şərh edilmişdir.[83]
| İl | Bakı prosesi | Qlobal Bakı Forumu | Şuşa Qlobal Media Forumu |
|---|---|---|---|
| 2011 | 1-ci | ||
| 2012 | |||
| 2013 | 2-ci | 1-ci | |
| 2014 | 2-ci | ||
| 2015 | 3-cü | 3-cü | |
| 2016 | 4-cü | ||
| 2017 | 4-cü | 5-ci | |
| 2018 | 6-cı | ||
| 2019 | 5-ci | 7-ci | |
| 2020 | |||
| 2021 | 8-ci | ||
| 2022 | 9-cu | ||
| 2023 | 10-cu | 1-ci | |
| 2024 | 6-cı | 11-ci | 2-ci |
| 2025 | 12-ci | 3-cü |
| Hadisə | İl | Aidiyyatı |
|---|---|---|
| Heydər Əliyev Fondunun yaradılması | 2004 | Çoxsaxəli |
| "Xocalıya ədalət" kampaniyasının başlanğıc tarixi | 2008 | Siyasət |
| Bakı prosesinin başlanğıc tarixi | 2011 | Siyasət |
| Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin yaradılması | 2012 | Siyasət |
| 2012 Avroviziya Mahnı Müsabiqəsi | 2012 | Mədəniyyət |
| Azərbaycanın Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasına üzvlüyü | 2012–2013 | Siyasət |
| Qlobal Bakı Forumunun başlanğıc tarixi | 2013 | Siyasət |
| 2015 Avropa Oyunları | 2015 | İdman |
| 2017 İslam Həmrəyliyi Oyunları | 2017 | İdman |
| Azərbaycan Qran-prisinin keçirilməyə başlanması | 2017 | İdman |
| İlk Azərbaycan ticarət evinin yaradılması | 2017 | İqtisadiyyat |
| Azərbaycanın Qoşulmama Hərəkatına sədrliyi | 2019–2024 | Siyasət |
| Xaricdə Azərbaycan evlərinin yaradılmağa başlanması[57][58] | 2019 | Diaspor |
| Bakıda yerləşəcək Qoşulmama Hərəkatı Gənclər Təşkilatının yaradılması | 2022 | Siyasət |
| Bakı Təşəbbüs Qrupunun yaradılması | 2023 | Siyasət |
| Şuşa Qlobal Media Forumunun ilk dəfə keçirilməsi | 2023 | Mətbuat |
| BMT-nin İqlim Dəyişmələri Konfransının (COP29) Bakıda keçirilməsi | 2024 | İqlim |
| 2025 MDB Oyunları | 2025 | İdman |
| Avropa Ravvinləri Konfransı | 2025 | Din |
| Ümumdünya Şəhərsalma Forumu (WUF13) | 2026 | İnfrastruktur |
 |
 |
GECEMIZ.AZ |  |
 |
|
.jpg)
