 |
 |
Gecemiz.az |  |
 |
Bürhanəddin Mərğinani (ərəb. برهان الدين المرغيناني; 12 noyabr 1117, Margilan, Riştan[d] və ya Düşənbə – 29 oktyabr 1197[1], Buxara) və ya Əbu Həsən Bürhanəddin Əli ibn Əbu Bəkr ibn Əbülcəlil əl-Fərğani əl-Mərğinani — "əl-Hidayə" adlı əsəri ilə tanınan Hənəfi fəqihi.[2]
| Bürhanəddin Mərğinani | |
|---|---|
| ərəb. برهان الدين المرغيناني | |
 | |
| Doğum tarixi | 12 noyabr 1117 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 29 oktyabr 1197[1] (79 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | Qətlə yetirlib |
| Dəfn yeri | |
| Elm sahəsi | fiqh |
Mərğinani, Əbu Bəkrin nəslindən olan, müxtəlif alimlər yetişdirmiş bir ailəyə mənsubdur. Əsl adı Əli, atasının adı isə Əbu Bəkirdir. Orta Asiyanın Özbəkistan, Tacikistan və Qırğızıstan torpaqları arasında olan Fərqanə vadisi şəhərlərindən olan Mərğinanda doğulub böyümüşdür. Qaraxanilər dövrü Mavəraünnəhr hüquqçularındandır. Həm "Mərğinani" həm də "Fərqani" olaraq məşhurdur. Mərğinani, Hənəfi məzhəbi fəqihlərin təsnifinin beşinci təbəqəsində olub, "Bu daha səhihdir", "Bu daha üstündür" demək səlahiyyətinə sahib bir fəqihdir. Təhsil aldığı müəllimlərin çoxluğu və sahələrində məşhur olmaları, verdiyi əsərləri və Hənəfi məzhəbində görkəmli şagirdlər yetişdirməsi onun elmi səviyyəsini və qabiliyyətini göstərir. Məşhur olmasının əhəmiyyətli səbəblərindən biri də Mavəraünnəhr kimi bir elm mərkəzində yetişməsi və buralarda xidmət etmiş olmasıdır. Mərğinani, bu dövrlərdə cərəyan edən buxaralılar ilə Çingiz Xan arasındakı döyüşlərdə sülh edilməsi üçün vəzifələndirilmişdi. Buxara xalqından bəziləri edilən razılığa müxalif davrandıqlarına görə Çingiz şəhəri yandırmış və xalqını qətl etmişdi. O qarışıqlıqda Mərğinani də şəhid edilmiş olub (28 oktyabr 1197), Səmərqənddə dəfn edilmişdir.[2]
Mərğinani "əl-Hidayə"də fiqhi mövzuların təsnifatı ilə bağlı əvvəlki Hənəfi fəqihlərinin sistematikasına riayət etsə də, zaman-zaman fərqli tənzimləmələr də etmişdi, məsələn, talağa dair hökümlər nikah bölməsində və ya müstəqil bir bölmədə dəyərləndirilərkən, Mərğinani talağı boşanma bölməsində dəyərləndirmişdir. Onun digər fəqihlərdən fərqli baxışlar qəbul etdiyi də görünür. Ərin cinsi zəifliyi halında bir illik gözləmə müddətində günəş təqviminin əsas götürülməsi fikrindən fərqli olaraq,[3] Mərğinani ay təqvimi əsas olaraq götürmüşdür.[4]
Mərğinani, bir çox sahədə ixtisas sahibi tanınmış alimlərdən dərs almışdır. Ustadları arasında fiqh, təfsir, hədis, əqaid və kəlam sahəsində çox məşhur alimlər vardır. Bəziləri bunlardır:[2]
Mavəraünnəhr alimlərinin ən görkəmli alimləri ondan dərs almışlar. Bəziləri bunlardır:[2]
Mövcud qaynaqlardan əldə olunan məlumatlara görə müəllifin əsərlərinin hamısı fiqhə dairdir. Mərğinani çox əsər yazmışdır ki, bu əsərlərin bir neçəsi nəşr edilmiş və əlyazma olaraq mövcuddur. Digərlərinin bir qisiminin yalnız qaynaqlarda adları keçməkdədir. Bunlardan bəziləri:[2]
 |
 |
GECEMIZ.AZ |  |
 |
|