Filip Zimbardo - Wikipedia - Gecemiz.az

Filip Zimbardo 1933-cü ildə ABŞ-ın Nyu-York şəhərində, İtalyan əsilli bir ailədə anadan olmuşdur.^[6] Uşaqlığı Nyu-Yorkun yoxsul Bronks bölgəsində keçmişdir. O, bu dövrdə sosial mühitin fərdi inkişaf və davranış üzərindəki təsirinə şəxsən şahid olmuşdur. ^[7]Zimbardo Bruklin Kollecində bakalavr dərəcəsi almış və daha sonra Yel Universitetində psixologiya üzrə magistratura və doktorantura təhsili almışdır.^[7] 1959-cu ildə psixologiya üzrə fəlsəfə doktoru (PhD) adını qazanmışdır. Zimbardo psixologiya sahəsində müxtəlif universitetlərdə dərs demişdir, lakin onun ən uzunmüddətli akademik fəaliyyəti Stenford Universiteti ilə bağlı olmuşdur. O, burada uzun illər sosial psixologiya üzrə professor və tədqiqatçı kimi çalışmışdır.^[8]

O, sosial rollar, konformizm, itaətkarlıq, aqressiya, zaman təcrübəsi və əxlaqi məsuliyyət kimi mövzularda aparıcı tədqiqatlar aparmışdır. Zimbardonun elmi üslubu eksperimental yanaşma ilə real sosial problemlərin öyrənilməsinə əsaslanmışdır.^[9]

1971-ci ildə Filip Zimbardo rəhbərliyində keçirilmiş Stenford həbsxana eksperimenti sosial psixologiyada dönüş nöqtəsi hesab olunur.^[10] Bu eksperimentdə universitet tələbələri təsadüfi şəkildə "mühafizəçi" və "məhbus" rollarına bölünmüş və saxta bir həbsxana mühiti yaradılmışdır. ^[11]Qısa müddət ərzində iştirakçılar rollara psixoloji cəhətdən uyğunlaşaraq həddindən artıq davranışlar sərgiləmiş və eksperiment yalnız altı gün sonra etik səbəblərlə dayandırılmışdır. ^[12][13]Bu tədqiqat insan davranışının situasiyadan asılı olaraq necə dəyişə biləcəyini göstərmiş, həmçinin sosial rolların güclü psixoloji təsirini vurğulamışdır. Eksperiment psixologiyada etik standartların formalaşmasına və ictimai müzakirələrin yaranmasına səbəb olmuşdur.^[14]

Zimbardo 2003-cü ildə Lüsifer effekti (ing. The Lucifer Effect) adlı kitabını nəşr etmişdir. ^[15]Bu kitabda o, pisliyin psixoloji əsaslarını və normal insanların necə amansız davranışlar sərgiləyə biləcəyini izah etmişdir. Kitabda həm Stanford eksperimentinə, həm də Əbu-Qreyb həbsxanasında baş vermiş işgəncələrə geniş yer ayrılmışdır.^[16][17]

Zimbardo həmçinin Qəhrəmanlıq təsəvvürü layihəsi (ing. Heroic Imagination Project) adlı təşəbbüsə rəhbərlik edir. Bu layihə insanların gündəlik həyatda sosial ədalətsizliyə qarşı qəhrəmancasına davranışlar sərgiləməsini təşviq edir.^[18]

Filip Zimbardo psixologiyanın geniş kütlələrə çatdırılması istiqamətində mühüm fəaliyyət göstərmişdir. ^[19]O, 1990-cı illərdə ABŞ-da məşhur olan “Discovering Psychology” adlı televiziya kursunun aparıcısı olmuş və psixologiyanın əsas anlayışlarını geniş auditoriyaya çatdırmışdır.^[20]

Onun apardığı araşdırmalar və çıxışlar TED platformasında, sənədli filmlərdə və universitet proqramlarında geniş şəkildə təqdim olunur.^[21]

Filip Zimbardo psixologiya sahəsindəki töhfələrinə görə bir çox mükafat və fəxri adlara layiq görülmüşdür. O, həmçinin Amerika Psixologiya Assosiasiyasının prezidenti olmuş və etik tədqiqat prinsiplərinin formalaşmasında rolu ilə tanınmışdır.^[22]

Filip Zimbardo 2024-cü il oktyabrın 14-də San Fransiskodakı evində, 91 yaşında vəfat edib.^[23][24]

• Influencing Attitudes and Changing Behavior: a basic introduction to relevant methodology, theory, and applications. Topics in Social Psychology (Revised printing). Reading, Massachusetts: Addison-Wesley Publishing Company. 1970. ISBN 978-0-201-08790-1.
• The Cognitive Control of Motivation: The Consequences of Choice and Dissonance (ingilis). Scott, Foresman. 1969. ISBN 978-2-00-100017-3.
• Stanford Prison Experiment: A Simulation Study of the Psychology of Imprisonment (ingilis). Philip G. Zimbardo, Incorporated. 1972.
• Influencing Attitudes and Changing Behavior: a basic introduction to relevant methodology, theory, and applications. Topics in social psychology (Revised printing). Reading, Massachusetts: Addison-Wesley Publishing Company. 1970. ISBN 978-0-201-08790-1.
• Canvassing for Peace: A Manual for Volunteers (ingilis). Society for the Psychological Study of Social Issues. 1970.
• Influencing Attitudes and Changing Behavior: an introduction to method, theory, and applications of social control and personal power. Topics in social psychology (2d). Reading, Mass: Addison-Wesley Pub. Co. 1977. ISBN 978-0-201-08796-3.
• Dempsey, David; Zimbardo, Philip G. Psychology & you (1st). Glenview, Ill: Scott, Foresman. 1978. ISBN 978-0-673-15086-8.
• Shyness: what it is, what to do about it. Cambridge, Mass: Perseus Books. 1989. ISBN 978-0-201-55018-4.
• The Psychology of Attitude Change and Social Onfluence. Philadelphia: Temple University Press. 1991. ISBN 978-0-87722-852-3.
• Psychology (3rd). Boston, u.a: Allyn and Bacon. 2000. ISBN 978-0-321-03432-8.
• The Shy Child: a parent's guide to preventing and overcoming shyness from infancy to adulthood. Cambridge, Mass: Malor Books. 1999. ISBN 978-1-883536-21-3.
• Psychology: core concepts (5th). Boston, MA: Pearson/Allyn and Bacon. 2006. ISBN 978-0-205-42428-3.
• Psychology and Life (17th). Boston: Pearson/Allen and Bacon. 2004. ISBN 978-0-205-41799-5.
• The Lucifer Effect: understanding how good people turn evil (1.). New York, NY: Random House. 2007. ISBN 978-1-4000-6411-3.
• The Time Paradox: the new psychology of time that will change your life (1st Free press hardcover). New York: Free Press. 2008. ISBN 978-1-4165-4198-1. OCLC 191024075.
• Levine, Robert; Rodrigues, Aroldo; Zelezny, Lynnette C., redaktorlar The Journey from the Bronx to Stanford to Abu Ghraib // Journeys in Social Psychology: looking back to inspire the future. New York: Psychology Press. 2008. 85–104. ISBN 978-0-8058-6134-1. OCLC 192080462.
• Cianciabella, Salvatore. Siamo uomini e caporali: psicologia della disobbedienza. Milano: Angeli. 2014. ISBN 978-88-204-9248-9.
• Maschi in difficoltà : perché il digitale crea sempre più problemi alla nuova generazione e come aiutarla (ingilis). F. Angeli. 2017. ISBN 978-88-917-4406-7. OCLC 1006524191.
• Man (Dis)Connected: how technology has sabotaged what it means to be male (First published). London Sydney Auckland Johannesburg: Rider. 2015. ISBN 978-1-84604-484-7.
• Man, Interrupted: why young men are struggling & what we can do about it. Newburyport, MA: Conari Press. 2016. ISBN 978-1-57324-689-7.

• Sosial psixoloqların siyahısı

• Franco, Zeno; Blau, Kathy; Zimbardo, Philip G. "Heroism: A Conceptual Analysis and Differentiation Between Heroic Action and Altruism". Review of General Psychology. 15 (2). June 2011: 99–113. doi:10.1037/a0022672. İstifadə tarixi: October 18, 2024. At Researchgate.

• Zimbardo's official website
• The Shyness Clinic
• Curriculum Vitae
• The Heroic Imagination Project
• Discovering Psychology
• Stanford Prison Experiment
• Shyness Institute | Dr. Lynne Henderson | Shyness
• International Time Perspectives Network
• Philip G. Zimbardo (Social Psychology Network profile)
• Philip G. Zimbardo Papers (Stanford University Archives)
• C-SPAN-da göstərilənlər
• Filip Zimbardo TED-də  
• Filip Zimbardo — IMDb səhifəsi
• Philip Zimbardo on the Lucifer Effect, in two parts
• "Critical Situations: The Evolution of a Situational Psychologist – A Conversation with Philip Zimbardo" (Arxivləşdirilib iyun 3, 2017, at the Wayback Machine), Ideas Roadshow, 2016
• The Shy Break Free at Chicago Tribune
• Facing fears helps shyness, experts say