 |
 |
Gecemiz.az |  |
 |
 | Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
| Sona Vəliyeva | |
|---|---|
| Sona Məhəmməd qızı Vəliyeva | |
| Doğum tarixi | 29 may 1962 (63 yaş) |
| Doğum yeri | |
| Həyat yoldaşı | |
| Uşağı |
|
| Elmi dərəcəsi | |
| İş yerləri |
|
| Təhsili | |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |
  |
Sona Məhəmməd qızı Vəliyeva (29 may 1962, Noraşen) — Azərbaycanlı alim-filoloq, publisist və yazıçı-şair[1], filologiya üzrə elmlər doktoru, "Kaspi" qəzetininin təsisçisi (1999[2]–2020), "Kaspi" Təhsil Şirkətinin rəhbəri[3].
Sona Məhəmməd qızı Vəliyeva 29 may[4] 1962-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur rayonunda anadan olmuşdur. 1984-cü ildə indiki Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. 1984–1994-cü illərdə Üzeyir Hacıbəyov adına Naxçıvan Musiqi Texnikumunda müəllimə, 1995–1999-cu illərdə "Səs" qəzetində müxbir vəzifələrində çalışmışdır.[5]
2005-ci ildə jurnalist fəaliyyətinə görə "Tərəqqi" medalına, daha sonra "Əməkdar jurnalist" adına layiq görülmüşdür. 2007-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı ilə Milli Televiziya və Radio Şurasının üzvü təyin edilmişdir.[6][7] 2011-ci ildən 2018-ci ilə qədər[8] Milli Televiziya və Radio Şurasının sədr müavini vəzifəsində çalışıb.[9]
1999-cu ildən 2020-ci ilə qədər "Kaspi" qəzetinin təsisçisi və ideya rəhbəri olub.
2016–2019-cu illərdə Azərbaycan Dillər Universitetinin “Azərbaycan ədəbiyyatı” kafedrasının müəllimi kimi fəaliyyət göstərmişdir.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, filologiya elmləri doktorudur.
Azərbaycanlı siyasətçi və alim Əli Həsənovla ailəlidir.[10][11] İki övladı var.
Müstəqillik dövrü Azərbaycan poeziyasının şairlərindəndir.[12] Şeir yazmağa hələ orta məktəb illərindən başlasa da, ilk kitabı "Çəhrayı rəngli dünyam" 2007-ci ildə nəşr edilmişdir.[12] Daha sonra "Arazbarı" (2011), "Dünya Tanrı biçimdədir" (2017), “Yağışda islanan dua” (2020), “Ömrün yaddaşı” (2022)[13], "Bulud arzular" ("Обернуться бы облаком…)"[14] (2025, Bakı) və “İşığın ayaq səsləri” (2025) şeirlər kitabları yayımlanmışdır. Bu kitablar haqqında ədəbi ictimaiyyət tərəfindən onlarla araşdırma məqaləsi, elmi şərhlər yazılmışdır.[15]
S. Vəliyeva haqqında elmi və publisistik məqalələr "Bitməyən söz" (2017), “Sözün işığı” (2019), “Sözə dünyəvi nəzər” (2022), Mahmud Əyyublu. “Sona Vəliyevanın poetik dünyası” (2022), “Sona Vəliyevaya ünvanlanmış yeddi açıq məktub” (2022), Ə.Mədətoğlu “Sözə ünvanlanmış 15 məktub” (2022) və s. kitablarda toplanmışdır. Həmin kitablarda 300-dən çox yerli və xarici ictimai xadimin, alim, şair, yazıçı və jurnalistin Sona Vəliyevanın bədii və elmi yaradıcılığı haqqındakı yazıları və məqalələri yer almışdır.[16]
Şeir kitabları xarici ölkələrdə də tərcümə və çap olunur.[12] Belə kitablar sırasına onun “Arazbarı” (İstanbul, 2015), “Türkün gəlişi” (İstanbul, 2015), “Dualar, sevgilər” (Tehran, 2015), “Arazbarı” (Təbriz, 2015), “Аразбари” (Kazan, 2016), “Мир, где повстречались мы с тобой” (“Bu dünya görüş yerimiz”, Bakı, 2017), “Ağır damlalar” (Tiflis, 2017), “Сbet y kom cpetocmo ce tu u ja” (“Bu dünya görüş yerimiz”, Serbiya, 2018), “Creo en tu regroso” (“İnandım qayıdacağına”, İspaniya, 2019), “Świat ma wymiar Stwórcy” (“Dünya Tanrı biçimdədir”, Polşa, 2018), “Smell of snow” (“Qar ətri”, Bakı, 2017), “Smell of snow” (İngiltərə, 2018), “Dieser Regen Gleicht mir” (“Bu yağış mənə bənzəyir”, Almaniya, 2019), “Svet, kde, sme sa stretli ty a ja” (“Bu dünya görüş yerimiz”, Slovakiya, 2020) “Биз жолуккан жалганда” (“Bu dünya görüş yerimiz”, Qırğısıtsan, 2021), “L atente de mon espoir” (“Çin olmasını gözlədiyimiz yuxular”, Fransa, 2022), "Cənnət güzgüsü" (Şimali Makedoniya, 2023, “Небесно огледало”, ПНВ Публикации, 2023) və s. əsərləri aiddir.
Bundan başqa, S. Vəliyevanın şeirləri ingilis, rus, fars, fin, Belarus, özbək, qazax, qırğız, tatar və s. dillərdə, müxtəlif mətbuat orqanlarında yayımlanmış, haqqında onlarla elmi məqalələr, araşdırma yazıları qələmə alınmışdır.[12]
Sona Vəliyeva ölkə həyatında baş verən hadisələrə, həmçinin ədəbi, elmi mətnlərə münasibət bildirən yazarlardan biridir. "Səs" qəzetindəki fəal jurnalistik fəaliyyəti, habelə Azərbaycan və rus dilində nəşr edilən, təsisçisi olduğu "Kaspi" qəzetindəki məqalələri, "525-ci qəzet" və "Ədəbiyyat qəzeti"ndəki müsahibələri, “Azərbaycan”, “Ulduz” kimi jurnallarda, həmçinin digər mətbu orqanlarındakı elmi və publisistik yazıları dərc edilib.
Publisistik yazıları "Zaman xəbərsiz ötdü" (2012)[17][18] və "Ruhun yaddaşı" (2017) kitablarında çap olunmuşdur. Habelə həmin kitablardan müxtəlif yazılar xarici dillərə tərcümə olunaraq nəşr edilmişdir.
Bu sahədəki fəaliyyəti Azərbaycan dövləti, Prezident İlham Əliyev tərəfindən qiymətləndirilmiş və S. Vəliyeva 2012-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Əməkdar jurnalisti adına layiq görülmüşdür.[19][20]
Mətbuat tarixi və medianın problemləri haqqında yazdığı onlarla araşdırma məqaləsi dərc olunmuş və publisistik kitablarında yer almışdır.
İlk dəfə 1881-ci ildə işıq üzü görmüş "Kaspi" qəzetini 1999-cu ildə yenidən təsis edib, 2020-ci ilə qədər onun ideya rəhbəri olduğu bu qəzet Azərbaycan mətbuatının inkişafında yeni mərhələnin formalaşması baxımından rol oynayıb. "Kaspi" qəzeti uzun illərdir iki dildə – Azərbaycan və rus dillərində yayımlanır.[21][22]
2016-cı ildə "İşığa gedən yol" adlı tarixi roman yazmışdır.[23] Roman Azərbaycan mətbuatının banisi Həsən bəy Zərdabinin həyat və yaradıcılığından bəhs edir.[24] Əsər xarici ölkələrdə rus, fars, ərəb və türkcə çap olunmuşdur. Azərbaycanda çap olunandan sonra bu roman haqqında onlarla elmi məqalə, araşdırma və rəylər yazılmışdır.[25][26][27]
Bu roman 2016-cı ildə Mətbuat Şurasının Ali Media Mükafatına (1-ci dərəcəli) layiq görülmüşdür.[28][29] 2017-ci ildə "Ən yaxşı roman" nominasiyası üzrə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin "Qızıl kəlmə" mükafatının qalibi olmuşdur.[30][31]
2024-cü ildə "Qapı sirri" adlı yeni nəsr kitabı nəşr olunub. Kitabda "Qapı sirri" və “Dinozavrların ölümü” adlı povestlər və “Quşların duası” adlı alleqorik hekayə yer alıb.[32]
Onun "Azərbaycançılıq ədəbi-estetik təlim kimi" (2002) və "Milli Dövlətçilik hərəkatının yüksəlişi və xalq cümhuriyyəti dövründə azərbaycançılıq ideologiyası" (2003) kitabları dövlətçilik tarixinin mədəniyyət və ədəbiyyatdakı milli ideologiyanın şərhi barədə araşdırmalardır. Ölkə ictimaiyyəti və elm adamları tərəfindən təqdir olunan bu elmi əsərlər bu gün Azərbaycanda və qonşu ölkələrdə yaxın və oxşar mövzularda tədqiqat işi aparanların əsas istinad mənbələrindən sayılır.
2005-ci ildə "Azərbayçançılıq ideyası ədəbi-estetik təlim kimi: təşəkkülü və inkişafı" namizədlik dissertasiyası ilə filologiya elmləri namizədi (filologiya üzrə fəlsəfə doktorluğu), 2018-ci ildə isə "Hüseyn Cavidin poetikası" doktorluq işi ilə filologiya elmləri doktoru elmi dərəcəsi alıb.
S. Vəliyevanın növbəti mərhələdə (elmlər doktoru) elmi işi Hüseyn Cavid yaradıcılığına həsr olunmuşdur. "Hüseyn Cavidin poetikası" adlanan elmi işdə ədibin yaradıcılığı indiyə qədər araşdırılmamış yöndən tədqiqata cəlb olunur. Tədqiqatçı bu istiqamətdə araşdırma yazıları, məqalələri Azərbaycanda və xarici ölkələrin elmi jurnallarında yayımlanmışdır.
Hüseyn Cavid irsinin araşdırılması, tədrisi və dünyada təbliği istiqamətində işlər görmüşdür. Onun təşəbbüsü nəticəsində "Hüseyn Cavid. Əsərləri" kitabı Türkiyədə türkcə nəşr edilmişdir. Bu nəşr üç il İstanbul Kitab Sərgisində nümayiş etdirilmişdir.
Heydər Əliyevin göstərişi ilə Hüseyn Cavidin cənazəsinin qalıqlarının Sibirdən vətəninə qaytarılması ilə bağlı Vəliyevanın təşəbbüsü ilə "Hüseyn Cavid. Vətənə qayıdış" (2014) yazı müsabiqəsi keçirilmiş, toplanan əsərlər onun redaktorluğu ilə nəşrə hazırlanmışdır. Məhz bu nəşr sayəsində H. Əliyevin tarixi göstərişi ilk dəfə söz və qələm adamları tərəfindən elmi şərh olunmuşdur.
Daha sonra S. Vəliyevanın rəhbəri olduğu "Kaspi nəşrləri" seriyasından "Hüseyn Cavid. Vətənə qayıdış" foto-albomu işıq üzü görmüşdür. Bu nəşrdə H. Cavidin cənazəsinin qalıqlarının vətəninə qaytarılması, həyat və yaradıcılığının ayrı-ayrı dönəmlərini əks etdirən nadir fotolar, eləcə də Cavid irsinin təbliği mövzusunda İstanbul, Ankara, Kipr universitetlərində, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasında keçirilən elmi konfranslardan foto və materiallar yer almışdır. Yüksək poliqrafik icrası ilə seçilən bu nəşr Cavidşünaslıq tarixində sənədlər, faktlar, fotolar baxımından seçilən kitablardan biri sayılır və son illərdə tədqiqatçıların yararlandıqları mənbələr sırasındadır.
Cavid irsinin Türkiyədə təbliği istiqamətində də S. Vəliyevanın bir sıra xidmətləri mövcuddur. Anadolu Universitetində "Hüseyn Cavid. Əsərləri" (21 iyun, 2014) və İstanbul Universitetində (eyni adlı kitab, 15 noyabr 2013) kitabının təqdimatı və ədibin həyat və yaradıcılığına həsr olunmuş elmi konfranslarda S. Vəliyeva məruzə oxumuş, dramaturqun yaradıcılığı barədə fikirlər söyləmişdir.
Bununla yanaşı, Vəliyevanın nəşr məsləhətçisi olduğu Hüseyn Cavidin əsərləri İranda fars dilində nəşr olunub. "Avayi-münci" nəşriyyatında çap olunan kitablar "Şeyx Sənan" (Qum, 2015) və "Hüseyn Cavid xəzinəsindən" ("Peyğəmbər", "Maral", "Şeyx Sənan", Qum, 2016) çap olunub.
Onun təşəbbüs və iştirakı ilə təşkil olunan Hüseyn Cavid konfranslarının – Özbəkistanda Nizami Gəncəvi (2018), Qazaxıstan Əl-Fərabi Universiteti (2018), Özbəkistan – Ürgənç Universiteti (2019) – keçirilməsində əsas məqsəd mütəfəkkir şairi bütün türk dünyasına tanıtmaq olub.
“Hüseyn Cavid sənətinin qüdrəti” (2018), “Müasirləri Hüseyn Cavid haqqında” (2018) “Hüseyn Cavid və müasirləri” (2019) və “Hüseyn Cavid ədəbi irsinin poetikası” (2019) adlı daha dörd kitabı da nəşr olunub.
Onun təşəbbüsü ilə Hüseyn Cavidin “Seçilmiş əsərləri” (2021) Qırğızıstanda da tərcümə və çap etdirilib.
“Kaspi nəşrləri” seriyasından çap olunan kitablar: “XX əsr Azərbaycanın görkəmli dövlət qurucuları”, “Kitabi-Dədə Qorqud”un üçüncü – Günbəd əlyazması", “Həsən bəy Zərdabinin Bakı Şəhər dumasındakı fəaliyyəti”, “135 illik yol” (Azərbaycan mətbuatı haqqında), Əlimərdan bəy Topçubaşov. “Kaspi”dən seçmələr”, Aлимардан Бек Топчибашев. «Избранное из Кассия», “Kaspi – maarifçilik meydanı” (Dövlət və ictimai xadimlərə həsr olunmuş xüsusi buraxılışlar), “Üç əsrin qəzeti” (“Kaspi qəzeti”nin yaranması və fəaliyyəti haqqında məqalələr toplusu), “A newspaper spanning three centuries” Sabir Şaxtaxtlı. ‘Soyqırımından Xocalıya’, “Mübariz yol” (Mübariz İbrahimov haqqında məqalələr toplusu), Nəsiman Yaqublu. “Kaspi” qəzetinin yaranması və fəaliyyəti”, “Nizami Gəncəvi almanaxı – I cild”, “Nizami Gəncəvinin əsərlərindəki qadın surətləri”, ‘”Əbədiyyət günəşi – Nəsimi" . (Elmi-publisitik toplu), Ziyadxan Əliyev. ‘Nəsimi dünyası rənglərin işığında’, Ziyadxan Əliyev “Hüseyn Cavid yaradıcılığı rənglərin işığında”, “Hüseyn Cavid əsərləri’ (Türk dilində, İstanbul), Hüseyn Cavid ‘Vətənə qayıdış’ (foto-albom), Hüseyn Cavid ‘Vətənə qayıdış’ (publisistik toplu), Hüseyn Cavid. ‘Seçilmiş əsərləri’ (Serb dilində, Belqrad), Hüseyn Cavid. ‘Seçilmiş əsərləri’ (Qırğız dilində, Bişkek), “Hüseyn Cavid – 135” (publisistik toplu” Kamran Əliyev – 65” (biblioqrafiya), “Söz fidanları” (poetik toplu), “Füzuliyə təxmislər” və s.
Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamları ilə 2005-ci ildə səmərəli yaradıcılıq fəaliyyətinə görə “Tərəqqi” medalına[33][34], 2012-ci ildə isə jurnalistika sahəsindəki xidmətlərinə görə “Əməkdar jurnalist” adına layiq görülmüşdür.[35]
O həmçinin bədii yaradıcılıq sahəsindəki xüsusi xidmətlərinə görə Ümumdünya Türk Xalqları Konqresinin qızıl medalına, TÜRKSOY-un “Molla Pənah Vaqif” medalına (2017)[36][37], o cümlədən Həsən bəy Zərdabiyə həsr olunmuş “İşığa gedən yol” romanına görə Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyinin “Qızıl kəlmə” (2017)[38][39], Mətbuat Şurasının Ali Media mükafatına (2016)[40][41] da layiq görülmüşdür. Qırğızıstan Milli Yazıçılar Birliyi onu “Qızıl qələm” mükafatı (2019) ilə təltif etmişdir.[42][43]
2018-ci ildə Özbəkistanın Ürgənc Dövlət Universitetinin Fəxri professoru seçilib.[44][45]
 |
 |
GECEMIZ.AZ |  |
 |
|