-
Sirin (açıqca) (1908) -
Sirin, rus lubok çapı, XIX əsr. -
Sirin, rus lubok çapı, XIX əsr. -
Viktor Vasnetsov. Şirin (solda) və Alkonost (sağda) Sevinc və Kədər Quşları (1896)
 |
 |
Gecemiz.az |  |
 |
Sirin (q.rus сиринъ ← yun. Σειρῆνες — siren[1]) — rus əfsanələrində başı qadın, bədəni isə quş (adətən bayquş) olan mifoloji varlıq. Bu obraz Yunan mifologiyasındakı sirenlərdən götürülüb. Əfsanəyə görə, Sirin ya İridə, ya da Fərat çayı ətrafında yaşayırdı.[2]
| Sirin | |
|---|---|
 | |
| Mifologiya | Qərbi Avropa, Slavyan |
| Əlaqəli personajlar | Alkonost |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Sirin əfsanəsinin VIII–IX əsrlərdə fars tacirləri tərəfindən Rusiyaya gətirildiyi güman edilir. Xersones və Kiyev şəhərlərində o, tez-tez keramika məmulatlarında, qızıl medalyonlarda və hətta X–XII əsrlərə aid İncil kitablarının haşiyələrində təsvir olunurdu.[3] Bu tarixi kontekstdə Rusiya mədəniyyəti, çöl əraziləri, Volqa və Dnepr çayları vasitəsilə Bizans imperiyası ilə güclü əlaqələr qurmuşdu. Pomorlar (ağ dəniz sahilində yaşayan rus xalqı) Sirini tez-tez Cənnət ağaclarında oturan quş kimi «Yaradılış» kitabının illüstrasiyalarında təsvir edirdilər.[4][5]
XVII-XVIII əsrlərdə Sirinin obrazı dəyişdi və o, dünya harmoniyasının simvolu oldu (çünki o, cənnətə yaxın yaşayırdı).[6] Həmin dövrdə insanlar inanırdılar ki, yalnız xoşbəxt insanlar Sirinin nəğməsini eşidə bilər, lakin çox az adam onu görə bilərdi. Çünki o, insan xoşbəxtliyi qədər sürətli və tutulmaz idi. Sirin əbədi sevincin və ilahi xoşbəxtliyin rəmzi hesab olunurdu.[7]
Bu yarım-qadın, yarım-quş varlıq, daha sonrakı siren əfsanələri ilə birbaşa bağlıdır. O, adətən tac və ya nimbus taxmış şəkildə təsvir olunurdu. Sirin müqəddəslər üçün gözəl nəğmələr oxuyur və onlara gələcək nemətləri xəbər verirdi. Lakin bu quş təhlükəli idi. Onun nəğməsini eşidən insanlar hər şeyi unudub ona doğru gedir və sonda ölürdülər.[3][8] İnsanlar Sirindən qorunmaq üçün toplardan atəş açır, zənglər çalır və yüksək səslər çıxararaq onu qorxutmağa çalışırdılar.
Xalq nağıllarına görə, Alma Xilaskar Günü (ing. Apple Feast of the Saviour Day) səhəri Sirin alma bağlarına uçub kədərli halda ağlayır. Günortadan sonra Alkonost adlı başqa bir mifoloji quş həmin yerə gələrək sevinir və gülür. Alkonost qanadlarından şeh silkələyərək, oturduğu ağacdakı bütün meyvələrə şəfa bəxş edirdi.[9]
Bəzən Sirin, Allahın sözünün insan ruhuna daxil olmasının metaforu kimi qəbul edilirdi.[10] Bəzən isə o, zəif iradəli insanları yoldan çıxaran bidətçilərin simvolu kimi görünürdü. Rus folklorunda Sirin Slavyan mifologiyasındakı Vilanın ekvivalenti hesab olunurdu. O, həmçinin xristian yazıçısı Müqəddəs Efrem Suri ilə eyniləşdirilmişdi. Buna görə də rus kənd şairləri, məsələn, Nikolay Klyuev, Sirini şairin sinonimi kimi işlədirdi.[11]
XX–XXI əsrlərdə rus xalq sənətkarları Sirin obrazına tez-tez müraciət ediblər. Məsələn, o, Permoqor rəsmlərinin süjetlərində yer alır və Karqopol oyuncaqları arasında qadın başlı fit çalan quş formasında hazırlanır.
Moskva metropoliteninin 1979-cu ildə açılan “Perovo” stansiyasının salon divarlarında yerləşdirilmiş oyma daş panellərdən birində başında kiçik tac olan Sirin təsvir edilmişdir. Stansiyanın memarlıq-bədii tərtibatının müəllifləri L. A. Novikova və V. İ. Filatov idi. Onlar rus xalq tətbiqi sənəti ənənələrinə əsaslanaraq bu oyma panelləri rus “xorum” (ənənəvi taxta evlərdə interyer tərtibatı) üslubunda icra etmişdilər. L. A. Novikovaya görə, Sirin xoşbəxtliyin simvolu kimi təsvir olunmuşdur.
Daniil Andreyevin “Rosa Mira” (“Dünyanın Gülü”) kitabında sirinlər, alkonostlar və gamayunlar xristian metamədəniyyətlərinin baş mələklərinə çevrilir.
Sirin bird of paradise.
Vikianbarda Sirin ilə əlaqədar mediafayllar var |
 |
GECEMIZ.AZ |  |
 |
|