 |
 |
Gecemiz.az |  |
 |
Müqəddəs Pyotr kilsəsi latış. Svētā Pētera baznīca, alm. Petrikirche) — Latviyanın paytaxtı Riqada yerləşən və Müqəddəs Pyotra həsr olunmuş Lüteran kilsəsi. Kilsə Əski Riqada yerləşir. Şəhərin ən qədim dini binasıdır və ilk dəfə mənbələrdə 1209-cu ildə xatırlanıb.
| Müqəddəs Pyotr kilsəsi | |
|---|---|
| Sv. Pētera baznīca Petrikirche | |
 | |
 | |
| 56°56′51″ şm. e. 24°06′34″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə | |
| Yerləşir | Riqa[1] |
| Tikilmə tarixi | XIII əsr[2] |
| Üslubu | qotik, barokko |
| Hündürlüyü | 123,25 m |
| Uzunluğu |
|
| Eni | 34,9 m |
| Material | kərpic |
| Rəsmi sayt | peterbaznica.riga.lv/en/… |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
O, orijinal şpili ilə məşhurdur. Kkilsə qülləsinin ümumi hündürlüyü 123,5 metrdir, bunun 64,5 metri şpildir.[3] Riqa teleqülləsi tikilməzdən əvvəl (1985) Müqəddəs Pyotr kilsəsi şəhərin ən hündür binası sayılırdı.[4]
Müqəddəs Pyotr Kilsəsinin adı ilk dəfə mənbələrdə 1209-cu ildə qeyd edilib. Kilsə kərpicdən inşa edildiyindən, buna görə də həmin il Riqada baş verən şəhər yanğınından zərər görməyib. Kilsənin tikinti tarixi üç fərqli dövrə bölünür. Bunlardan ikisi Qotika və Roman üslubları ilə, üçüncüsü isə erkən Barokko memarlığı dövrü ilə əlaqədardır. Kilsənin orta hissəsi XIII əsrdə inşa edilib ki, bu da birinci dövrü əhatə edir. Bu dövrün yeganə qalıqları xarici nef divarlarında və nefin daxilindəki bir neçə sütunun ətrafında yerləşir, bu sütunların ətrafına daha sonra daha böyük sütunlar əlavə edilib.[5]
İkinci tikinti dövrü 1408–1409-cu illəri əhatə edir. Bu zaman Rostokdan olan usta memar İonas Rumeşottel Rostokdakı Müqəddəs Məryəm Kilsəsi əsasında kilsənin ibadətgahının inşasına nəzarət edib. İbadətgah 1409-cu ilə qədər demək olar ki, tamamlanmışdı, lakin Polşa-Litva-Tevton müharibəsi səbəbindən yalnız 1419-cu ildə işlər yekunlaşdı və təqdis edildi.[6] Digər tikinti işləri 1420-ci ildə taun səbəbindən dayandırıldı və 1430-cu illərdə yenidən başladı. XIII əsr kilsəsi 1456–1466-cı illərdə yeni tikilən ibadətgaha uyğunlaşdırılmaq üçün yenidən quruldu. Hər iki tikinti 1470-ci illərdə birləşdirildi və beləliklə, üç nefli və bəzəkli tağlı tavanları olan möhtəşəm bir bazilika yaradıldı. Köhnə zəng qülləsi 1456-cı ildə əvəz edildi və yeni qülləyə 1477-ci ildə zəng asıldı. 1491-ci ildə qülləyə 136 metr (446 fut) hündürlüyündə səkkizguşəli ştil əlavə edildi ki, bu da kilsənin ön fasadı ilə birlikdə Riqanın görünüşünə hakim oldu.[7] Qüllə 11 mart 1666-cı ildə uçdu, qonşu binanı dağıtdı və səkkiz nəfəri dağıntılar altında qoydu. Yeni qüllənin təməl daşı 29 iyun 1667-ci ildə qoyuldu.
Üçüncü tikinti dövrü 1671–1690-cı illərə aiddir, bu zaman qərb fasadı və yeni qüllə tikildi. Dam tağlı tavanlar və daxili təchizat da bu dövrdə təmir edildi. Riqanın usta memarı Yakov Yosten qüllənin layihəsini hazırladı və onun tikintisinə nəzarət etdi. Tikinti 1671-ci ilin aprelində usta mason Henrix Henike tərəfindən başladıldı. Yosten 1675-ci ildə Riqanın növbəti usta memarı Rupert Bindenşu (1645–1698) ilə əvəz edildi. Qüllə 1677-ci ildə tamamlandı, lakin o, kilsənin daxili ilə birlikdə 21 may 1677-ci ildə baş verən şəhər yanğını zamanı məhv oldu. Bindenşu 1677–1679-cu illərdə təmir işlərinə nəzarət etdi. Əvvəlki kərpic tağlı tavanlar taxta tağlı tavanlarla əvəz edildi, dam, pəncərələr, daxili və təchizat yeniləndi və ya əvəz edildi. Təmir edilmiş kilsədə ilk ibadət 14 sentyabr 1679-cu ildə keçirildi. Qüllənin təmiri 1686-cı ildə başladı və şəhər mühəndisi Fridrix S. fon Dalen tərəfindən layihələndirildi. Şəhər şurası yarımçıq qalmış şpili qəbul etmədi və buna görə də 1688-ci ildə o, söküldü. Daha sonra Bindenşu tərəfindən layihələndirilmiş 148 metr hündürlüyündə mis örtüklü yeni bir şpil tikildi. 10 may 1690-cı ildə şpil üzərinə bir kürə və xoruz qoyuldu. Bu qüllə o zaman Avropanın ən hündür taxta tikilisi idi.
Kilsənin qərb fasadı da XVII əsrin sonlarında dəyişdirildi. Kərpic tikintisi Salaspils və Koknesedən gətirilən qırmızı əhəng daşı ilə örtüldü və fasad Gotland daşından hazırlanmış heykəllər, vazalar və haşiyələrlə bəzədildi. 1692-ci ildə Riqanın Şəhər Şurası Bindenşu və mason Andreas Peterman tərəfindən hazırlanmış üç eyni girişin layihəsini təsdiqlədi. Tacir Klaus Mistett girişlərin maliyyələşdirilməsini öz üzərinə götürdü. Girişlər H.Henneken, Yohan Daniel Şauss, Yohan Gervin və bir neçə digər heykəltaraş tərəfindən tikildi. Giriş qapıları Barokko üslubunda əhəng daşı heykəlləri ilə bəzədildi. 1694-cü ildə L.Martini Amsterdamdan gətirilən zəngli saatla yeni bir qüllə saatı quraşdırdı.
Yenidən təmir edilmiş kilsə cəmi 29 il xidmət etdi, çünki 10 may 1721-ci ildə ildırım vuraraq qülləni və kilsəni yandırdı.[8] Yanğından sonra yalnız kilsə və qüllə divarları qaldı. Kilsənin yenidən qurulması dərhal usta dülgər Tom Boçum və usta mason Kristofer Meinert rəhbərliyi altında başladı. 1723-cü ilə qədər binada müvəqqəti dam quruldu. Yohan Henrix Vilbern 1740-cı ildə layihəyə nəzarəti öz üzərinə götürdü və onun rəhbərliyi altında 1746-cı ildə 120.7 metr (396 fut) hündürlüyündə yeni bir şpil tikildi. Şpil mis lövhələrlə örtüldü və 1746–1747-ci illərdə onun üzərinə qızılla örtülmüş xoruz taxıldı.[9] Kristof Haberland kilsə üçün yeni bir mərmər minbər layihələndirdi, bu minbər 1793-cü ildə İtaliyada hazırlandı. 1794-cü ildə Haberland nefin mərkəzi hissələrindəki taxta tağlı tavanları təmir etdi. Memar Reynhold Georq Şmelinqin (1840–1917) rəhbərliyi altında 1885-ci ildə daxili divarlar suvaqlandı və sütunların aşağı hissələri palıd panellərlə örtüldü.[10][11]
Vikianbarda Müqəddəs Pyotr kilsəsi (Riqa) ilə əlaqəli mediafayllar var. |
 |
GECEMIZ.AZ |  |
 |
|
