 |
 |
Gecemiz.az |  |
 |
Pəricahan xanım və ya Pəri Cahan xanım— Quba xanı Fətəli xanın böyük qızı, dövlət xadimi.
| Pəricahan xanım | |
|---|---|
| Pəricahan xanım Fətəli xan qızı | |
| 1796 – 1797 | |
| Əvvəlki | Şeyxəli xan |
| Sonrakı | Şeyxəli xan |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Quba, Quba xanlığı |
| Vəfat tarixi | XIX əsrin ilk yarısı |
| Vəfat yeri | Dağıstan |
| Atası | Fətəli xan |
| Anası | Gülpəri xanım |
| Həyat yoldaşı | II Mehdi |
| Uşaqları |
Süleymanpaşa Tarkovski Nuh Bikə |
| Dini | Şiə, İslam |
1775-cü ildə Quba şəhərində anadan olmuşdur. O, Quba xanı Fətəli xanın İlisu sultanının qızı Gülpəri xanımdan olan böyük qızıdır.[1]
1786-cı ildə Fətəli xan çətin siyasi vəziyyətdə olarkən qızını Avar nutsalı Ümmə xana nişanlamağa razı olmuş, lakin Pəricahan xanımın azyaşlı olması səbəbindən bu nigah baş tutmamışdır.[2]
1796-cı ildə Dərbəndin mühasirəsi zamanı ruspərəst[3] mövqeyi ilə tanınan Pəricahan xanım, şəhərin süqutundan və Şeyxəli xanın əsir götürülməsindən sonra rus hərbi rəhbərliyinin qərarı ilə Dərbəndə nominal hakim təyin edilmişdir.[4] Lakin o, faktiki olaraq şəhərdə yerləşdirilmiş rus qarnizonunun rəisinin nəzarəti altında fəaliyyət göstərmişdir.[5] Hökumət fərmanına əsasən, Zubov rus qoşunlarının daxil olduğu ərazilərdə Rusiyaya sadiq olan yerli hakimləri vəzifədə saxlamalı idi. Əgər belə şəxs tapılmazdısa, həmin vəzifəyə xan nəslindən olan etibarlı bir şəxs təyin edilirdi. Pəri Cahan xanım könüllü şəkildə rus düşərgəsinə gəlmiş və Rusiya yönümlü siyasətin tərəfdarı olduğunu göstərmişdi. O, Şeyxəli xana ruslarla mübarizəyə girməməyi tövsiyə etmiş və Zubova Rusiyaya sadiqliklərini ifadə edən adamlar göndərmişdi. Bu səbəbdən o, Dərbəndin hakimi təyin olundu. İmperatriça II Yekaterina Pəricahan xanıma "qələm, sırğalar və üzük" hədiyyə etmişdi, imperatriçanın öz sözlərinə görə, onun davranışında “cəngavərliyə xas bir şey” var idi.[6] Elə həmin il, qrafın göstərişi ilə Pəricahan xanım İlisuda gizlənən kiçik qardaşı Həsən ağa ilə əlaqə saxladı və onu nüfuzlu şəxslərlə birlikdə baş komandanın yanına göndərdi. İmperatorun iradəsinə əsasən, baş komandan ona brilliantla bəzədilmiş qələm hədiyyə etdi və onu Quba xanı təyin etdi.[7] Qraf Zubovun təşəbbüsü ilə Pəricahan xanım, Dərbənddən Qubaya gəlmiş və dağlarda gizlənən kiçik qardaşı Həsən ağaya müraciət edərək onu xan elan olunmaq üçün Qubaya dəvət etmişdi. Həsən bəy Qubada təntənəli şəkildə qarşılanmış, şəhərin əhalisi ona sadiqlik andı içmişdi. Rus hərbi düşərgəsində onu 16 top atəşi və musiqi ilə müşayiət olunan təntənəli mərasimlə qəbul etmişdilər. Beləliklə, Həsən bəy “Quba xanlığının xanı” kimi tanınmışdı. Lakin böyük qardaşı Şeyxəli xanın qisasından ehtiyat edən Həsən xan çox keçmədən Qubanı tərk edərək Dərbəndə qayıtmağa məcbur olmuşdu. Onunla birlikdə Pəricahan xanım da “200 nəfərlik süvari dəstəsi ilə birlikdə” Dərbəndə dönmüşdü. Həsən bəy Dərbəndə hakim təyin olunduqdan sonra rus generallarının iştirakı ilə şəhər əhalisindən sadiqlik andı almışdı. Amma o, böyük qardaşı Şeyxəli xana müqavimət göstərə bilməyəcəyini anlayaraq şəhəri tərk etmiş və anası ilə birlikdə Tərkiyə gedərək oradakı Şamxaldan himayə istəmişdi.[8]
1806-cı ildə Dərbənd ərazisi nəhayətliklə Rusiya imperiyasına birləşdirildi və xan titulu ləğv edildi. Xanlığın inzibati idarəsi, Dərbənd şəhərinin özü istisna olmaqla, Dərbənd hərbi komendantının tabeliyində Pəricahan xanımla evli olan Tərki şamxalı Mehdi şamxala həvalə olundu.[9]
1818-ci ilin dekabrında Pəricahan xanımın Qızılyar şəhərinə köçdüyünə dair ehtimallar mövcuddur. Onun sonrakı taleyi barədə məlumat yoxdur.
Qeyd olunur ki, ruslar tərəfindən ona "княгиня Бике", yəni "Şahzadə Bikə", "zadəgan bəy xanımı" kimi müraciət olunurdu.[8]
Quba xanı Fətəli xanın kiçik oğlu, dövlət xadimi Həsən xanın bacısıdır.
1796-cı ildə, rusların Dərbənddə olduğu dövrdə, Pəricahan xanım atası Məhəmməd xanın vəfatından sonra Tərki şamxalı elan edilmiş Mehdi bəyə ərə getmiş və bu evliliyindən iki övladı olmuşdur:[10]
 |
 |
GECEMIZ.AZ |  |
 |
|