 |
 |
Gecemiz.az |  |
 |
Con Arbetnot (ing. John Arbuthnot; 29 aprel 1667[1][2][…] – 27 fevral 1735[3][4][…], London, Böyük Britaniya krallığı[3]) — şotlandiyalı həkim, riyaziyyatçı, statistik, satirik yazıçı və Kraliça Annanın şəxsi həkimi. O, həm tibbi, həm də elmi bilikləri ilə yanaşı, ədəbi və fəlsəfi fəaliyyətləri ilə də tanınmışdır.[6]
| Con Arbetnot | |
|---|---|
| ing. John Arbuthnot | |
 | |
| Doğum tarixi | 29 aprel 1667[1][2][…] |
| Vəfat tarixi | 27 fevral 1735[3][4][…] (67 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | riyaziyyatçı, yazıçı, bəstəkar, həkim |
| Elmi dərəcəsi |
|
| Partiyası | |
| Üzvlüyü |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Arbetnot 1667-ci ildə Şotlandiyanın Arbetnot kəndində, protestant bir ailədə anadan olmuşdur. Əvvəlcə Aberdin şəhərindəki Marişal kollecində təhsil almış, daha sonra Oksford Universitetində tibb və klassik dillər üzrə təhsilini davam etdirmişdir.[7] Arbetnot elmi dairələrdə əsasən 1710-cu ildə nəşr etdirdiyi “An argument for Divine Providence, taken from the constant regularity observed in the births of both sexes” (Hər iki cinsin doğumlarındakı müntəzəmliyi nəzərə alaraq İlahi Qəza üçün sübut) adlı məqaləsi ilə tanınır.[8]
Bu işdə o, Londonda 1629–1710-cu illər arasında doğulan oğlan və qız uşaqlarının saylarını təhlil etmiş və bu məlumatlara əsaslanaraq ilk statistik hipotez testi nümunəsini vermişdir.
Arbetnot göstərmişdir ki, 82 il ərzində hər il doğulan oğlanların sayı qızlardan artıq olmuşdur. Bu müşahidənin təsadüfi olub-olmaması sualına cavab olaraq, o, bu nəticənin İlahi məqsəd və ya təbiətin sabit qanunlarının göstəricisi olduğunu iddia etmişdir. O, binomial ehtimalları tətbiq edərək bu hadisənin təsadüfən baş vermə ehtimalının çox az olduğunu göstərmişdir. Bu, tarixdə qeyd edilmiş ilk statistik ehtimallı hipotez testi nümunələrindən biri sayılır.
1705-ci ildə Con Arbetnot Anna Stüartın şəxsi həkimi təyin olunmuşdur.[10] O, sarayda yüksək nüfuz sahibi idi və siyasi dairələrə də yaxın idi. Arbetnotun tibbi fəaliyyəti ilə yanaşı, elmi biliklərini gündəlik həyatda və dövlət işlərində tətbiq etməsi ona həm hörmət, həm də nüfuz qazandırmışdı.
Arbetnot Conatan Svift, Aleksandr Poup və Con Qey kimi dövrünün tanınmış ədəbi fiqurları ilə sıx əməkdaşlıq etmişdir. O, "Scriblerus Club" adlı satirik ədəbi dairənin əsas üzvlərindən biri idi. Bu klubun məqsədi cəmiyyətin, elmin və siyasətin absurdlüklərini yumorla tənqid etmək idi.[11]
Arbetnotun ən məşhur ədəbi obrazlarından biri Con Bull-dur — bu xarakter daha sonralar Britaniya xalqının simvoluna çevrilmişdir. Arbetnot bu obrazı İngiltərənin Fransa ilə müharibədəki mövqeyini satirik şəkildə təhlil etmək üçün yaratmışdı.
Con Arbetnot həm tibb, həm statistika, həm də ədəbiyyat sahəsindəki fəaliyyətləri ilə çoxşaxəli irs qoymuşdur. Onun 1710-cu ildəki statistik məqaləsi, ehtimal nəzəriyyəsinin elmi tədqiqatlara tətbiqində dönüş nöqtəsi hesab olunur. Onun həm elmi, həm satirik tərzi, həm də ictimai və siyasi fikirlərdəki cəsarəti, XVIII əsr Britaniya intellektual mühitində mühüm yer tutmuşdur.[12]
 |
 |
GECEMIZ.AZ |  |
 |
|