 |
 |
Gecemiz.az |  |
 |
Hişam ibn Əbdülməlik (ərəb. هشام بن عبد الملك; 691, Dəməşq – 6 fevral 743) — Əməvilərin 10-cu, Mərvanilərin 7-ci xəlifəsi.[1]
| Hişam ibn Əbdülməlik | |
|---|---|
| ərəb. هشام بن عبد الملك | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 691 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 6 fevral 743 |
| Vəfat səbəbi | difteriya |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, qubernator, Xəlifə |
| Atası | Əbdülməlik ibn Mərvan |
| Ailəsi | Əməvilər sülaləsi |
| Dini | Əhlis-Sünnə |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Hicri 72-ci ildə (691) Dəməşqdə (bəzi mənbələrə görə Mədinədə) anadan olub. Atası ona Mənsur adını qoysa da anasının ona qoyduğu Hişam adı ilə tanınıb. Hicri 102-ci ildə vəliəhd təyin edilib.[2] 724-cü ildə qardaşı II Yezidin ölümündən sonra Hişam xəlifə elan edildi. O, Əməvi dövlət aparatını gücləndirməyə və islahatlar aparmağa çalışdı. Hişam intizamlı və sərt bir idarəçiydi. Vergi sistemini təkmilləşdirdi, orduda nizam-intizam yaratdı və mədəni inkişafı təşviq etdi. Ərəb ədəbiyyatına, xüsusilə də poeziyaya maraq göstərmişdi. Onun dövründə Bizansa qarşı böyük yürüşlər təşkil edildi, lakin bu yürüşlər çox zaman uğursuz nəticələnirdi. 740-cı ildə Mərakeşdə baş vermiş Bərbər üsyanı Əməvilər üçün ciddi təhlükəyə çevrildi. Türkistan və Xorasan istiqamətində də müharibələr aparıldı.
Hişamın dövründə məzhəbi və etnik gərginliklər artmışdı. Ərəb olmayan müsəlmanlara (məvalilər) qarşı ayrı-seçkilik davam edirdi. Bəni Haşim və Əli tərəfdarları (şiələr) Əməvi hakimiyyətinə qarşı narazılıq içində idilər.
743-cü ildə vəfat etdikdən sonra Əməvi xilafəti zəifləməyə başladı. Ondan sonra gələn xəlifələr ölkədəki böhranı idarə edə bilmədi və nəticədə, 750-ci ildə Əməvi xilafəti Abbasilər tərəfindən devrildi.
Əli oğullarından Zeyd ibn Əli onun dövründə üsyan qaldırmışdır. Üsyanın baş verməsinə səbəb olan əsas amillərdən biri Əməvi hakimiyyətinin zalım və ayrı-seçkilikli idarəetməsi idi. Ərəb olmayan müsəlmanlara qarşı olan təzyiqlər, Əli tərəfdarlarının sıxışdırılması və ümumi ədalətsizlik mühiti Kufə əhalisi arasında narazılığı artırmışdı. Zeyd, bu şəraitdə xalqın çağırışı və təhriki ilə Əməvilərə qarşı üsyan qaldırmağa qərar verdi.
Hicri 122-ci ildə (740), Zeyd ibn Əli Kufədə üsyan qaldırdı. Başlanğıcda təqribən 15 min nəfərin ona beyət etdiyi bildirilir. Lakin Əməvilərin Kufə valisi Yusif ibn Ömər əs-Səqəfi vəziyyəti nəzarətə alaraq tezliklə üsyanı yatırdı. Əməvi qoşunları ilə baş verən döyüşdə Zeyd ağır yaralanaraq həlak oldu. Zeydin və oğlu Yəhyanın ölüm xəbəri Hişama dərindən təsir edir. Rəvayətə görə onların ölüm xəbərini alan Hişam belə demişdir:
"Kaş onları fidyə verərək xilas edə bilsəydim ..."[3]
Vəqidi bu haqda bunları qeyd edir:
"Mənə İbn Əbiz-Zinad atası vasitəsilə xəbər verdi, o dedi: Hişam üçün qan tökülməsi qədər nifrət edilən bir şey yox idi. Zeydin üsyanı ona çox ağır gəldi. Amma nə fayda – sonda Zeydin başı onun hüzuruna gətirildi."[3]
Bu rəvayət, Hişam ibn Əbdülməlikin təbiətcə qan tökülməsinə qarşı olduğunu[3][1] və Zeyd ibn Əlinin ölümünü istəmədiyini, lakin üsyanın nəticələrinin qarşısının alınmadığını da göstərir.
 |
 |
GECEMIZ.AZ |  |
 |
|