 |
 |
Gecemiz.az |  |
 |
Süfyan əs-Səvri (ərəb. سفيان الثوري) və ya Əbu Abdillah Süfyan ibn Səid ibn Məsruk əs-Səvri əl-Kufi (716, Kufə – 778, Bəsrə) — Təbəi-tabiin nəslinə mənsub zahid, müfəssir, fəqih və mühəddis. Səvriyyə məzhəbinin banisi.[1]
| Süfyan əs-Səvri | |
|---|---|
| ərəb. سفيان الثوري | |
 | |
| Doğum tarixi | 716 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 778 |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | təfsir, fiqh, hədis |
| Tanınmış yetirmələri | Abdulla ibn Mübarək |
715 və 716-cı ildə dünyaya gəlmişdir. Qəzvin,[2][3] Xorasan[4] və Cürcanın Səvri kəndində[5] doğulduğuna dair rəvayətlər mövcuddur. Təmim qəbiləsinin Səvr qoluna mənsubdur. Kiçik yaşda ailəsi ilə birlikdə Kufəyə köçmüşdür. Nəsli 16-cı babası İlyas ibn Mudar vasitəsi ilə Məhəmməd peyğəmbərlə birləşir. Babası Məsruk Cəməl döyüşündə Əli tərəfdən vuruşmuş və döyüşdə həlak olmuşdur. Tabiindən olan atası, əmisi Həmzə, qardaşları Ömərlə Mübarək, qardaşı oğlanları Əmmar və Seyf "Kütübi-Sittə" müəllifləri tərəfindən etibarlı hesab olunan mühəddislərdir. Anası da mühəddis olub, elmi və təqvası ilə tanınan bir qadın olmuşdur. Süfyanı elm öyrənməyə də məhz o ruhlandırmışdır.
Kiçik yaşdan təhsil almağa başlayan Süfyan, tabiindən Amr ibn Mürrədən hədis öyrənmişdir. Güclü yaddaşı sayəsində çoxlu hədis əzbərləmiş, Həmmad ibn Əbu Süleyman, Əbu İshaq əs-Səbii, Əməş, İbn əl-Mutəmir, İbn Şübrümə və Məhəmməd ibn Əbdürrəhman ibn Əbu Leyladan fiqh və hədis öyrənmişdir. Asim ibn Bəhdələ və Həmzə ibn Həbibdən qiraət öyrənmişdir. Məkkə, Mədinə, Bəsrə, Şam, Yəmən, Bağdad, Vasit, Cürcan, Rey, Əsqalan və Qüdsə səfər edərək, qiraət, təfsir, hədis və fiqh sahəsindəki biliklərini mükəmməlləşdirmişdir. Məkkəli tabiin alimi Amr ibn Dinarla yanaşı İbn Cüreycdən, Mədinədə Abdullah ibn Dinar, Əbu əz-Zinad, Rəbiə ibn Əbu Əbdürrəhman və Yəhya ibn Səid əl-Ənsari kimi tabiin alimlərindən təfsir, hədis və fiqh öyrənmiş, həmçinin Cəfər əs-Sadiqin tələbəsi olmuşdur. Bundan əlavə, o, Bəsrədə Əyyub əs-Sixtiyani, Asim əl-Əhvəl, Abdullah ibn Əvn və Osman əl-Bətti, Dəməşqdə isə Əvzai ilə elm mübadiləsi aparmışdır. Cürcan və Rey şəhərlərində olmuş, bölgənin mühəddislərindən hədis öyrənmişdir. Zəhəbi onun 130 tabiin alimi ilə görüşdüyünü və təxminən 600 nəfərdən elm aldığını qeyd edir.[6][7] Elm səfərlərini davam etdirən Süfyan, atası vəfat etdikdən sonra təxminən otuz yaşlarında dərs verməyə başlamışdır. Təxminən iyirmi il boyunca Kufədə və əsasən Mədinə, Məkkə olmaqla, getdiyi bütün yerlərdə dərs keçmiş və hədis rəvayət etmişdir. Mavəraünnəhrdən Şimali Afrikaya və Əndəlüsə qədər İslam coğrafiyasının müxtəlif bölgələrindən gələn çox sayda tələbə ondan elm almışdır. İbn əl-Cəvzi, günümüzə çatmayan "Mənaqib" adlı əsərində onun 20.000-dən çox tələbəsinin olduğunu qeyd etmişdir. Lakin bu rəqəmi şişirdilmiş hesab edən Zəhəbi, tələbələrinin ən çoxu 1000 ətrafında ola biləcəyini bildirmişdir.[6] Xəlifə Mənsurun qazılıq təklifini rədd etmiş, Bəsrədə 15 Şaban hicri 161-ci ildə (18 May 778) vəfat etmişdir. Onun ölümü İslam elmi dünyasında böyük bir itki kimi qiymətləndirilmişdir. Onun qoyduğu irs sonrakı alimlər tərəfindən davam etdirilmiş və bir çox böyük alimlər ondan sitat gətirmişdir.[8]
Süfyan əs-Səvri fiqh sahəsində müstəqil məzhəb formalaşdırmışdır. Lakin bu məzhəb onun vəfatından sonra geniş yayılmadığı üçün digər məzhəblər içində ərimişdir. Onun fiqhi görüşləri əsasən belədir:
Süfyan, Hənəfi məzhəbinin əsaslandığı İraq fiqh məktəbinə yaxın idi, lakin o, daha çox hədislərə əsaslanan fiqhi yanaşmanı müdafiə edirdi.
Süfyan əs-Səvri yalnız fiqh və hədis elmi ilə deyil, həm də zahidliyi ilə tanınırdı. O, dünyaya bağlılıqdan çəkinməyi, sadə həyat sürməyi və sultanlara qarşı ehtiyatlı olmağı təbliğ edirdi.
Məşhur sözlərindən biri:
"Alimlər sultanların qapısını döyəndə, onların dəyəri düşər. Əgər sultanlar alimlərin qapısını döyərsə, onların dəyəri artar."[9]
Xəlifə Mənsurun qazılıq təklifini rədd etdikdən sonra gizlənərək yaşadığı üçün açıqdan tələbə yetişdirə bilməmişdir. Lakin ona tələbəlik etmiş şəxslər bunlardır:
Süfyan əs-Səvrinin aşağıdakı əsərləri vardır:
 |
 |
GECEMIZ.AZ |  |
 |
|