 |
 |
Gecemiz.az |  |
 |
Bələdiyyə — qanunla və ya beynəlxalq müqavilələrdə müəyyən edilmiş ərazi hüdudları daxilində yerli özünüidarəetmə üsullarından biridir (formasıdır)[1].
Azərbaycan bələdiyyələri barədə təfərrüatlı məlumatlar üçün bax: Azərbaycanda bələdiyyə.
Azərbaycan dilində "bələdiyyə" sözü ərəbcə "vətən", "ölkə" və ya "el" mənasını verən "bələdi" sözündən əçmələ gəlib və vətənin parçası kimi başa düşülür.
Bəzi ölkələrdə "bələdiyyə" yerli özünüidarəetməyə xas olan funksiyaları icra edən dövlət qurumuna deyilir[2]. Bələdiyyələr bəlli bir ərazidə ümumi inzibati icraat səlahiyyətli, bir qayda olaraq, seçkili qurumdur.
Bələdiyyələrin (və ya bu funksiyanı icra edən dövlət qurumunun) öz mülkiyyəti, yerli büdcəsi və seçkili bələdiyyə orqanları mövcuddur və o, konstitusiya və qanunla səlahiyyətlərinə aid edilmiş yerli əhəmiyyətli məsələləri müstəqil surətdə həll edir.
Birbaşçılıq prinsipi əsasında təşkil olunan Bələdiyyəyə bələdiyyə sədri, kollegiallıq prinsipi ilə təşkil olunan bələdiyyələrə isə həmsədrlər və ya rəyasət heyəti rəhbərlik edir.
Bələdiyyə mülkiyyətinin tərkibinə bir qayda olaraq, bələdiyyələrə ödənilən vergilər və digər mütəmadi ödənişlər hesabına formalaşan yerli büdcənin vəsaiti, bələdiyyənin büdcədənkənar fondları, bələdiyyə əmlakı, habelə bələdiyyə torpaqları, bələdiyyənin istirakçı və ya təsisçi olduğu olduğu hüquqi şəxslərin, bələdiyyə mənzil fondları və qeyri-yaşayış binaları, qanun əsasında bələdiyyələlər verlmiş yollar, qanun əsasənda bələdiyyənin mülkiyyətinə keçmiş digər daşınar və daşınmaz əmlak daxildir.
Bələdiyyələr istənilən dövlət formalarında təşkil eidlə bilir: istər monarxiyada, istər respublikalarda. Bu institutu istənilən siyasi modelə uyğunlaşdırmaq mümkün oolur.
Ümumiyyətlə, xarici təcrübədə yerli özünüidarəetmə orqanlarının 5 struktur modeli mövcuddur. Bunlara :
Seçkili bələdiyyələrə seçkilər vətəndaşların qanunla müəyyənləşdirilmiş seçki hüquqları təmin edilməklə, ümumi, bərabər, birbaşa seçki hüququ əsasında sərbəst, şəxsi, gizli səsvermə yolu ilə həyata keçirilir.
Bələdiyyələr müstəqilliyinə görə tam muxtarriyyətdən, dövlət hakimiyyəti orqanlarından tam asılılığa qədər dəyişir. Onlarin vergiqoyma səlahiyyətlərindən tutmuş, dövət təxsisatları (dotasoyalar) alma hüququna qədər mövcuddur.
Bir sıra ölkələrdə, o cümlədən Almaniyada, bələdiyyələr kommunal xidmət subyetkləri vasitəsilə müvafiq sahədə dövlət xidmətləri (hakimiyyət funksiyasının icrası) belə göstərə bilirlər[3].
Bəzi ölkələrdə, misal üçün, Azərbaycanda, Rusiyada, bələdiyyələrin əraziləri inzibati ərazi vahidləri ilə müəyyən edilir və qanunda, inzibati ərazi vahidlərinin müəyyən edilməsi proseduru çərçivəsində, təsbit olunur[4].
Birləşmiş ştatlarda, bir qayda olaraq, bələdiyyələr bələdiyyə qanununa əsasən təşkil edilmiş şəhər, qəsəbə və ya kəndə (muxtariyyəti olan inzibati ərazi vahidinə) deyilir[5]. Lakin, elə ştatlar da var ki, orada bələdiyyə bütün ştatı və yaonun bir hissəsinin bir sıra məntəqələrini əhatə edə bilər[6][7].
 |
 |
GECEMIZ.AZ |  |
 |
|