 |
 |
Gecemiz.az |  |
 |
Gömrük ərazisi (ing. Customs territory) — bir ölkənin sərhədləri daxilində yerləşən və gömrük tənzimləmələrinin tətbiq olunduğu əraziyə verilən addır. Bu ərazidə dövlətin gömrük orqanları mal və xidmətlərin idxalı,[1]ixracı və tranziti üzərində nəzarət edir. Gömrük ərazisi, ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyini təmin etmək, gəlir əldə etmək və xarici ticarət əməliyyatlarını tənzimləmək məqsədilə müəyyən edilmiş qaydalara və prosedurlara tabedir. Gömrük ərazisinin daxilində mallar müəyyən tariflərə, rüsumlara və digər tənzimləyici qaydalara məruz qalır.[2]
Gömrük ərazisi təkcə sərhəd əraziləri ilə məhdudlaşmır, eyni zamanda ölkənin hava limanları, dəniz limanları, dəmir yolu və avtomobil stansiyaları kimi idxal və ixrac əməliyyatlarının həyata keçirildiyi bütün sahələri də əhatə edir. Bu ərazilərdə həyata keçirilən ticarət əməliyyatları və tranzit daşımalarına dair gömrük nəzarəti tətbiq olunur. Malların yoxlanması, gömrük bəyannamələrinin təqdim edilməsi və düzgünlük yoxlamaları bu sahədə əsas fəaliyyətlərdəndir.[3]
Beynəlxalq ticarətdə gömrük əraziləri müxtəlif ölkələr arasında müvafiq ticarət razılaşmalarına uyğun olaraq tənzimlənir. Məsələn, sərbəst ticarət zonaları və ya gömrük ittifaqları kimi razılaşmalar çərçivəsində, müəyyən bölgələrdə gömrük tənzimləmələri yüngülləşdirilərək sərbəst ticarətə şərait yaradılır. Bununla belə, hər bir ölkənin özünün müəyyən etdiyi ticarət və gömrük qaydalarına uyğun olaraq, gömrük ərazisindəki bütün əməliyyatlar diqqətlə izlənilir və tənzimlənir. Bu qaydalar həm daxili iqtisadiyyatın qorunmasına, həm də beynəlxalq ticarətin düzgün və şəffaf aparılmasına kömək edir.[4]
Gömrük ərazisi vahid gömrük qaydalarına malik olan və ərazi daxilində daxili gömrük və ya oxşar vergilər olmayan coğrafi ərazidir. Gömrük əraziləri bir neçə növə bölünə bilər:
Gömrük ərazisi anlayışının tarixi qədim dövrlərə, xüsusən ilk dövlətlərin yaranmasına və ticarətin təşkili ilə bağlı dövrlərə gedib çıxır. İlk gömrük tənzimləmələri Misir, Mesopotamiya və Çin kimi qədim sivilizasiyalarda tətbiq olunub. Bu dövrlərdə gömrük rüsumları və ticarət tənzimləmələri mal və xidmətlərin idarə olunması və yerli iqtisadiyyatın qorunması məqsədilə tətbiq edilirdi.[5]
Orta əsrlərdə, xüsusilə Avropada, gömrük nəzarəti daha da inkişaf edərək müxtəlif şəhər-dövlətlər və krallıqlar arasında ticarət yollarında tətbiq olundu. Gömrük postları və rüsumları ticarətin nəzarət altına alınmasına[6] və dövlət gəlirlərinin artırılmasına xidmət edirdi. Müasir dövrdə isə gömrük ərazisi anlayışı beynəlxalq ticarətin genişlənməsi ilə əlaqədar daha kompleks bir struktura çevrilmişdir. Dövlətlər arasında sərhəd ticarətini tənzimləyən beynəlxalq müqavilələr və razılaşmaların artması, gömrük ərazilərinin iqtisadi inteqrasiya və əməkdaşlıq baxımından əhəmiyyətini artırmışdır.[7]
Gömrük ərazilərinin siyahısı müxtəlif ölkələrin ticarət və gömrük tənzimləmələrinə əsasən formalaşır. Dünyada bir neçə ərazi var ki, burada gömrük tənzimləmələri xüsusi olaraq müəyyən edilir. Bu ərazilər müxtəlif beynəlxalq razılaşmalar və təşkilatlar tərəfindən tənzimlənir. Ən mühüm gömrük ərazilərinə aşağıdakılar daxildir[8]:
Bu siyahı gömrük ərazilərinin müxtəlifliyini göstərir və beynəlxalq ticarətin tənzimlənməsi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu ərazilərdəki hər bir qayda və tənzimləmə, beynəlxalq ticarətin daha effektiv və şəffaf şəkildə həyata keçirilməsini təmin edir.
Chinese Taipei has been a member of WTO since 1 January 2002.
 |
 |
GECEMIZ.AZ |  |
 |
|