 |
 |
Gecemiz.az |  |
 |
"Sacher" (alm. Sachertorte) - avstriyalı qənnadçı Frans Zaxer tərəfindən icad edilmiş şokoladlı tort. Vyana mətbəxinin tipik deserti, eyni zamanda dünyanın ən məşhur tortlarından biri. Avstriyanın Ənənəvi Qida Reyestrində o, Vyana mətbəxinin əlamətdar yeməyi kimi qeydə alınıb.
| Sacher (Zaxer) tortu | |
|---|---|
 | |
| Aid olduğu milli mətbəxlər | |
| Avstriya imperiyası, Vyana | |
| Mənşəyi | |
| Tarixi | XIX əsrin ortaları |
| Adlandırılıb | Franz Sacher |
| Müəllif | Frans Zaxer (Franz Sacher) |
| Tərkibi | |
| Əsas |
|
| Təfərrüatları | |
| Tipi | tort |
Artıq XVIII əsrin əvvələrindən başlayaraq Avstriya-Vyana mətbəxinə dair nəşr olunmuş reseptlər toplusunda “Sacher” tortuna bənzər şirniyyat növlərinə rast gəlmək mümkün idi. Daha sonralar, bu kimi kitablarda üstü şokolad şirəsi ilə örtülmüş tortlara da rast gəlmək mümkün olub.
1832-ci ildə Avstriyanın Xarici İşlər naziri Klemens Metternix baş aşpazına yüksək rütbəli qonaqlar üçün qeyri-adi desert hazırlamağı tapşırmışdır, lakin həmin gün aşpaz xəstələndiyindən bu işi onun köməkçisi, 16 yaşlı Frans Zaxer həyata keçirməli olmuşdur.[1] Zaxerin hazırladığı şokoladlı tort qonaqlar tərəfindən yüksək qiymətləndirilsə də, uzun illər diqqətdən kənarda qalmışdır.
Təhsilini başa vurduqdan sonra Frans Zaxer Pressburq və Budapeştdə digər zadəgan ailələrin mətbəxində baş aşpaz kimi çalışmışdır.[2] 1848-ci ildə o, Vyanaya qayıtmış və özünün şərab və delikates mallar satan mağazasını açmışdır. Həmin mağazada satdığı “Sachertorte” şokoladlı tortu bestsellerə çevrilmişdir. [2]
Frans Zaxerin üç oğlu olmuşdur. Onların hamısı aşpaz olmuşlar. İkinci oğlu Eduard Vyananın nüfuzlu “Demel” qənnadı fabrikində təhsil almış və çalışmışdır. O, atasının icad etdiyi tortun reseptini bir qədər dəyişərək “Demel” fabrikində istehsalına icazə vermişdir.[3] “Sacher” tortu əvvəlcə ancaq “Demel” qənnadı fabrikində, 1876-cı ildən isə Eduard Zaxerin açdığı “Sacher” otelinin restoranında satılmağa başlamışdır. [4]O vaxtdan bu tort Vyana mətbəxinin ən məşhur desertlərindən biri hesab olunur.
“Demel” və “Sacher” tort reseptləri arasında hansının original olmasına dair ilk məhkəmə işi 1934-cü ildə başlamışdır. Belə ki, əvvəllər Eduard Zaxer “Demel” şirniyyat fabrikində çalışdığı vaxt atasının icad etdiyi tortun original reseptini bir qədər dəyişərək onu şirkətə satmışdır. Həmin vaxtdan “Demel” fabrikinin hazırladığı tortun üzərində "Eduard Sacher. Wein" yazısı olan şokolad medal olmuşşdur.
Eduard Zaxerin vəfatından sonra ailə biznesini onun dul qalmış həyat yoldaşı Anna Zaxer (qızlıq soyadı Fuks olmuşdur) davam etdirmişdir. Annanın vəfatından sonra “Sacher” otelinin idarəçiliyi onun oğluna keçmişdir. 1934-cü ildə “Sacher” oteli müflisləşəndən sonra oğlu onu Siller və Gürtler ailəsinə satmışdır. 1938-ci ildə otelin yeni sahibləri, bu tortu “Original Sacher-Torte” adı altında əmtəə nişanı kimi qeydiyyatdan keçirmişlər və nəinki otelin restoranında, həmçinin kütləvi satışını həyata keçirmişlər.
İkinci Dünya müharibəsi bitdikdən sonra, 1954-cü ildə otel sahibləri (Gürtler ailəsi) “Demel” qənnadı fabrikini rəsmən qeydiyyatdan keçmiş addan istifadə etməkdə günahlandırmış və bununla bağlı məhkəmə işi açmışlar. Məhkəmədə “Demel” qənnadı evinin nümayəndəsi iddia etmişdir ki, Frans Zaxerin orijinal reseptində tortun ortasında ikinci qatda ərik mürəbbəsi olmayıb. Həmçinin, fabrik nümayəndəsi otelin hazırladığı tortun yağının bir hissəsinin adi marqarinlə əvəz olunduğunu deyərək, “otelin hazırladığı tortu orijinal adlandırmaq olmaz”, söyləmişdir. [2]
Nəhayət, 1963-cü ildə məhkəmədə razılıq əldə edilmişdir. "Sacher” otelinin hazırladığı tortların üzərinə “Original Sacher-Torte” yazısı olan dəyirmi şokolad medal qoyulmalı idi. “Demel” qənnadı evinin hazırladığı tortların üzərinə isə “Eduard Sacher-Torte “ yazısı olan üçbucaqlı şokolad medal qoyulmalı idi. Bu variant hazırda rəsmi olaraq “Demels Sachertorte” adlanır.
“Sacher” tortu bir və ya ikiqatlı olub içinə ərik mürəbbəsi qoyulmuş, üstü və yanları şokolad şirəsi ilə örtülmüş şokoladlı süngər tortudur. Onu adətən süfrəyə çalınmış qaymaqlı krem ilə verirlər. [5]
"Orijinal" Sacher tortunun resepti gizli saxlanılır.[6] Mütəxəssislərin dediyinə görə əsas sirr sırf bu tortunun şirəsi üçün istehsal olunan üç növ şokoladdadır. Həmin şokoladlar otelə Lübek və Belçikadan gətirilir.
“Demel” və "orijinal" reseptlər arasındakı əsas fərq mürəbbə qatlarının sayıdır. Bundan başqa, “Sacher” otelində tort üfüqi şəkildə kəsilir və üst qatı ərik mürəbbəsi ilə örtülür, "Demel" tortunda isə (hələ də tamamilə əl ilə hazırlanır) mürəbbə təbəqəsi ancaq tortun səthinə sürtülərək sonradan üzərinə şokolad şirəsi tökülür.[7]
Avstriyanın Ənənəvi Qida Reyestrində "Sacher" tortu üçün içinə tökülən inqrediyentlərin nisbəti göstərilməmişdir, lakin şokoladın tərkibi ən azı 15% olmalı və tərkibində ən azı 35% kakao məhsulu olan şokoladdan istifadə olunmalıdır tələbi qoyulmuşdur.
Hazırda orijinal “Sacher” tortunu təkrarlayan bir çox reseptlər var. Onlardan biri, məsələn, "Qrats - Avropanın Mədəniyyət Paytaxtı 2003" layihəsi çərçivəsində Avstriya yazıçısı Leopold fon Zaxer-Masoxun adını daşıyan "Sacher-Masoch" tortudur. Bu tortun hazırlanmasında qarağat mürəbbəsi və marzipandan istifadə olunur.
1998-ci ildə Ginnesin Rekordlar Kitabı diametri 2,5 metr olan ən böyük “Sacher” tortunu qeydiyyata almışdır. İndiyə kimi toy üçün hazırlanmış ən böyük “Sacher” tortu 12 mərtəbədən ibarət olub.
“Sacher” oteli hər il 1,2 milyon yumurtadan bişmiş 300 minə yaxın tort, 80 ton şəkər, 70 ton şokolad, 37 ton ərik mürəbbəsi, 25 ton yağ və 30 ton un istehsal edir. [8] 1999-cu ildən etibarən tortlar otelin zirzəmisində deyil, Simmerinq rayonunda, Vyana Mərkəzi Qəbiristanlığının yanındakı kiçik binada bişirilir. Bu işdə 21 şirniyyatçı və 25 qablaşdırıcı iştirak edir. Hesablamalara görə bir işçi gündə 7500-ə qədər yumurta sındırır. 2003-cü ildə həmin istehsal müəssisəsində tort kəsən maşın quraşdırılmışdır. Ondan əvvəl tortlar əllə kəsilirdi.
“Sacher” oteli tortdan başqa da şirniyyatlar istehsal edir. Otel illik istehsal etdiyi şirniyyatın üçdə birini hotelə gələn qonaqlara, digər üçdə birini ixtisaslaşdırılmış “Sacher” mağazalarında satır. Yerdə qalan hissəni isə online mağaza vasitəsilə sifarişçilərə poçtla göndərirlər. [9] Qaydaya görə orijinal tortun qutusu taxtadan olmalıdır. Bu ənənə hələ Frans Zexerin vaxtından mövcud olub. [10]
 |
 |
GECEMIZ.AZ |  |
 |
|
