 |
 |
Gecemiz.az |  |
 |
Frans Zaxer alm. (* 16 dekabr 1816, Vyana-Alservorstadt, Avstriya İmperiyasıAvstriya imperiyası; † 11 mart 1907, Vyana yaxınlığında Badendəki Weikersdorf qəsri, Avstriya-Macarıstan) — avstriyalı qənnadçı, aşpaz və sahibkar.[1] Tanınmış "Sacher" tortunun müəllifi.
| Frans Zaxer | |
|---|---|
| Franz Sacher | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Vyana-Alservorstadt |
| Vəfat tarixi | (90 yaşında) |
| Vəfat yeri | Baden yaxınlığındakı Weikersdorf qəsri |
| Vəfat səbəbi | qocalıq |
| Dəfn yeri | Weikersdorfdakı Helenenfriedhof qəbiristanlığı |
| Dini | xristian |
| İxtisası | aşpaz, qənnadçı |
| Təhsili | ali |
| Fəaliyyəti | aşpaz |
| Tanınır | "Sacher" tortu |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Frans Zaxer Avstriya kansleri, Xarici İşlər naziri Metternixin (1773–1859) xidmətində çalışan Anton Zaxer adlı saray qulluqçusunun və Anna adlı qadının (qızlıq soyadı Löv olub) oğlu olub. O, Vyananın Alservorstadt rayonunda № 58 ünvanında anadan olmuşdur.[2]
Deyilənə görə, 1832-ci ildə Metternix tədbirlərin birində qonaqları üçün xüsusi desert hazırlamağı tapşırmışdır. Meterlix ailəsinin baş aşpazı xəstələndiyindən 16 yaşlı şagirdi Frans Zaxer bu işi öz üzərinə götürməli olmuşdur. "Ümid edirəm, bu gecə mənim üzümü qara etməyəcəksiniz!" deyə Metterlix mətbəxi tərk etmişdir. Həmin gecə süfrəyə verilmiş şokoladlı tort qonaqlar tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. "Sacher" tortunun tarixi belə başlamışdır, lakin Frans hələ çox cavan aşpaz olduğundan onun hazırladığı tort diqqətdən kənarda qalmışdır…
Sonralar o, qrafinya Esterxazinin sarayında aşpaz köməkçisi işlədikdə belə həmişə baş aşpaz İmperin göstərişlərinə əməl etməli olmuşdur. Müəllimi İmperi Sankt-Peterburq sarayına işə dəvət etdikdən sonra Frans Zaxer qraf Esterxazinin digər nəslindən olan ailəyə işləməyə getmişdir. O, Yuxarı Macarıstan torpağında, Zelis kəndindəki malikanədə işləməyə başlamışdır.[3]
1840-cı ildə Frans Zaxer Vaynfirteldəki Qunterstofdan olan şərab ustasının qızı Rozalin Viningerlə ailə qurmuşdur. Onların nikahı Vyana yaxınlığındakı Müqəddəs İosif Marqarita məhəllə kilsəsində bağlanmışdır. Birinci oğlu Frans 1841-ci ildə Vyanada, ikinci oğlu Eduard 1843-cü ildə Zelisdəki qəsrdə, üçüncü oğlu Karl isə Budapeştdə doğulmuşdur.[4].
Uzun illər peşəkar təcrübə topladıqdan və baş aşpaz diplomuna yiyələndikdən sonra Frans Zaxer əvvəlcə Bratislavada, sonra qısa müddət Vyana və Budapeşt arasında Dunay çayı vasitəsilə hərəkət edən gəmilərdə öz biznesini qurmuşdur. O, həmçinin Peştdəki "İştván Széchenyi" kazinosunun ilk baş aşpazı olmuşdur. 1850-ci illərin əvvəllərində o, Vyanaya qayıtmış və Weiburggasse, 4 ünvanında delikates və şərab mağazası açmışdır. Onun bu mağazada satdığı "Franz Sacher" şokolad tortu bestseller olmuşdur.
Budapeştdə yaxşı tanınan "Gundel" restoranının yaradıcısı İohan Qundel (1844–1915) ilk təlimini Frans Zaxerdən almışdır.
Frans Zaxer 1865-ci ilin 1 dekabr tarixindən etibarən Vyanada Asperngasse, 2 (hazırda Aspernbrückengasse adlanır) ünvanında yerləşən Grand Hôtel de l'Europe- in sahibi olmuşdur, lakin 1871-ci ildə onu satmalı olmuşdur.
1881-ci ildə Frans Zaxer Vyana yaxınlığındakı Baden şəhərinə bitişik Weikersdorf qalasında məskunlaşmışdır və ömrünün sonuna kimi Schlossgasse, 10 ünvanındakı villasında yaşamışdır. Hazırda bu villa fəaliyyət göstərmir. O, Weikersdorf qalasından iki dəqiqəlik, Weilburqdan isə on üç dəqiqəlik piyada məsafədə yerləşən evində bir çox yüksəksəviyyəli yerli və regional aristokratlar üçün dəfələrlə yeməklər hazırlamışdır.
Ölümündən təxminən beş il əvvəl, artıq kifayət qədər qoca sayılan Zaxer böyük ov həvəskarı olmuşdur. O, Ştiriyada ov edərkən ciddi zədə almasına baxmayaraq sağala bilmişdir. Ömrünün sonuncu ili səhhəti çox pisləşmiş və ona uzun müddət evində qulluqçu işləmiş xanım Roza baxmışdır.
Franz Zaxer 11 mart 1907-ci ildə vəfat etmişdir.[5] Onu Weikersdorfdakı Helenenfriedhof qəbiristanlığındakı ailə sərdabəsində dəfn etmişlər.
Böyük oğlu Frans Zaxer (1841–1889) 1860-cı illərin ortalarında atasının Vayburqassedəki biznesinə nəzarət etmişdir. Sonra Buxarestdə restoran və otel açmışdır. Daha sonra Poledəki hərbi-dəniz kazinosunun meneceri olmuşdur.[6] Müflisləşdikdən sonra evinə qayıtmış və xəstələnmişdir. Vyana yaxınlığındakı Badendə, Helenentalda vəfat etmişdir. Onu Müqəddəs Yelena qəbiristanlığında dəfn etmişlər.[7]Kiçik qardaş Karl Zaxer onun azyaşlı uşaqları — Franz, İohan və Adriennaya baxmalı olmuşdur. Dul qalmış arvadı Adrienna 1894-cü ildə Zalsburqdakı Feste-Hohen kanat yolunun üstündəki restoranı yenidən kirayə götürüb işlətmişdir.[8]
"İmperator və Kral" sarayında işləyən ikinci oğlu Eduard Zaxer (1843–1892) tanınmış "Demel" şirniyyat evində konditer kimi çalışmışdır. Həmin vaxt o, atasının kəşf etdiyi "Sacher" tortunun reseptini bir qədər dəyişmişdir. Sonra, 1876-cı ildə Vyanada "Sacher" hotelini açmışdır.[9]
Karl Zaxer (* 29 sentyabr 1849, Vyanada, † 28 may 1929, Vyana yaxınlığındakı Baden, Helenenstrasse 49), 1881-ci ildə Helenentalda S"acher's Hotel & Curanstalt" hotelini açmışdır.[23] Həmin otel bu gün də çox məşhurdur. Onun restoranında bir sıra mühüm şəxslər, o cümlədən Avstriya-Macarıstan İmperatriçası Yelizaveta yemək yemişdir. 1890-cı illərin əvvəllərində Karl Zaxer Vyanada Taborstrasse, 8 ünvanında yerləşən Hotel "Central"ı da idarə etmişdir.[10]
 |
 |
GECEMIZ.AZ |  |
 |
|