 |
 |
Gecemiz.az |  |
 |
Azərbaycan–Ermənistan sülh müqaviləsi — iki dövlət arasındakı münaqişəni bitirmək və ölkələrarası əlaqələr qurmaq üçün, imzalanması planlaşdırılan müqavilə.[1] 8 avqust 2025-ci ildə imzalanan sülh memorandumunda gələcəkdə imzalanacaq yekun sənədin adı "Azərbaycan Respublikası və Ermənistan Respublikası arasında sülhün və dövlətlərarası münasibətlərin təsis olunması haqqında Saziş" olaraq qeyd edilmişdir.[2]
Azərbaycan və Ermənistan arasındakı Qarabağ münaqişəsi 1988-ci ildən başlamışdır. Azərbaycan 2020-ci il və 2023-cü illərdə münaqişə ərazisi və ətraf rayonlara nəzarəti bərpa etmişdir. 2022-ci ildə Ermənistan Praqa bəyanatında Azərbaycanın Qarabağ üzərində hakimiyyətini tanımışdır.[3] 2022-ci ilin mayında Azərbaycan tərəfi "Azərbaycan Respublikası ilə Ermənistan Respublikası arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası üzrə Dövlət Komissiyası"nı yaratmışdır.[4] Dövlət sərhədi məsələlərində Ermənistan tərəfini isə "Ermənistan Respublikası ilə Azərbaycan Respublikası arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası və sərhəd təhlükəsizliyi məsələləri üzrə Komissiya" təmsil edir.[5]
2024-cü ilin mayında Qazax rayonunun Ermənistan işğalındakı 4 kəndi (Bağanıs Ayrım, Aşağı Əskipara, Xeyrımlı, Qızılhacılı) Azərbaycana təhvil verilmişdir.[6] 2024-cü ilin oktyabrında Azərbaycan tərəfi "Azərbaycan Respublikası ilə Ermənistan Respublikası arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası üzrə Dövlət Komissiyasının və Ermənistan Respublikası ilə Azərbaycan Respublikası arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası və sərhəd təhlükəsizliyi məsələləri üzrə Komissiyanın birgə fəaliyyəti haqqında Əsasnamə"ni təsdiqləmişdir.[5]
8 avqust 2025-ci ildə ABŞ-ın köməkliyi ilə Azərbaycan və Ermənistan arasında, Vaşinqtonda sülh memorandumu imzalanmışdır. Sənədə görə, Azərbaycan və Ermənistan Minsk qrupunun fəaliyyətini dayandırması üçün birlikdə müraciət edir, Azərbaycanın əsas ərazisi ilə Naxçıvanı birləşdirəcək "Beynəlxalq Sülh və Rifah naminə Tramp Marşrutu"nun (TRIPP) yaradılması üçün əməkdaşlıq başladılır. Beləliklə, Azərbaycan Naxçıvanla maneəsiz bağlantı əldə edəcək. Bundan başqa ABŞ prezidenti 907-ci düzəlişin dayandırılması ilə bağlı qərar vermişdir.[2]
Azərbaycan tərəfi Zəngəzur dəhlizi məsələsinin sülh gündəliyindən çıxarılmasına razılıq vermişdir. Bu məsələnin sonrakı mərhələdə həll edilməsi nəzərdə tutulur.[7] Azərbaycan–Ermənistan sülh müqaviləsi üzrə razılaşdırılan məsələlər beynəlxalq məhkəmələrdə Azərbaycan və Ermənistanın bir-birinə qarşı iddialarından vaz keçməsi və sərhəddə üçüncü tərəflərə aid qüvvələrin (Avropa Birliyi müşahidə missiyası) ləğv edilməsidir.[8][9] Razılaşdırılmamış məsələlər isə Minsk qrupunun ləğv edilməsi və Ermənistan konstitusiyasında Ermənistan müstəqillik aktına istinadın çıxarılmasıdır. Çünki Ermənistan müstəqillik aktında Ermənistan dövlətinin Dağlıq Qarabağla birləşməsi haqqında müddəa var.[10]
| Azərbaycanın şərti | Ermənistan tərəfindən qəbul edilməsi | Həyata keçirilməsi |
|---|---|---|
| Qarabağın Azərbaycan ərazisi kimi tanınması | 7 oktyabr 2022-ci il Praqa sammiti | 2023-cü ildə Azərbaycanın antiterror əməliyyatları |
| Naxçıvanla maneəsiz əlaqə, Zəngəzur dəhlizi və ya Tramp yolu | 2025 Azərbaycan–Ermənistan sülh bəyannaməsi | gözləmədədir |
| Minsk qrupunun ləğvi | 2025 Azərbaycan–Ermənistan sülh bəyannaməsi | gözləmədədir |
| Avropa Birliyi müşahidə missiyasının ləğvi | gözləmədədir | gözləmədədir |
| Ermənistan konstitusiyasında Ermənistan müstəqillik aktına istinadın çıxarılması | gözləmədədir | gözləmədədir |
8 avqust 2025-ci ildə "Azərbaycan Respublikası və Ermənistan Respublikası arasında sülhün və dövlətlərarası münasibətlərin təsis olunması haqqında Saziş"in razılaşdırılmış mətninin tərəflərin xarici işlər nazirləri tərəfindən paraflanması baş vermişdir.[2]
8 avqust 2025-ci ildə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev sülh müqaviləsinin imzalanması vaxtını Vaşinqtonda verdiyi müsahibədə belə şərh etmişdir:
|
... Yenə də deyirəm, bunun nə vaxt olacağı Ermənistanın öz işidir. Biz burada hər hansı bir təklif irəli sürə bilmərik. Ancaq mən hesab edirəm ki, nə qədər tez olsa, o qədər yaxşıdır. Çünki məncə, vaxt itirmək lazım deyil. Bir halda ki, artıq Azərbaycanla Ermənistan sülh sazişini paraflayıb, onun rəsmi imzalanması da çox çəkməməlidir.[11] | 
|
 |
 |
GECEMIZ.AZ |  |
 |
|