Dismenoreya - Wikipedia - Gecemiz.az

Birincili dismenoreya adətən menarxedən (ilk menstruasiyadan) sonra başlayır və bəzən menopauzaya qədər davam edir. Menstural ağrı bədənin öz ağrı xəbərçiləri olan və uterusun (uşaqlığın) selikli qişasının rəddedilməsi zamanı uşaqlıq əzələlərinin yığılmasına səbəb olan prostaqlandinlər tərəfindən əmələ gəlir. Bu əzələ spazmı uşaqlığın zəif qan təchizatına səbəb olur, bu da ağrını əmələ gətirir. Emosional narahatlıq və stress simptomları ağırlaşdıra bilər.^[2][3] Birincili dismenoreyada menstruasiyanın özü ağrının səbəbidir. Xüsusilə çox arıq qadınlar menstruasiya dövrünün özəlliklə ilk bir neçə ilində qasıqüstü nahiyədə ağrı, baş ağrısı və halsızlıqdan əziyyət çəkirlər. Ağrı ürəkbulanması, şişkinlik hissi, qusma və ishalla da müşayiət oluna bilər.

İkincili dismenoreya üzvi dəyişikliklər, keçirilmiş və ya mövcud ginekoloji xəstəliklərin nəticəsində yaranır. Endometrioz, leomioma, yumurtalıq kistası, adenomioz, çanaq infeksiyaları kimi ginekoloji xəstəliklərlə yanaşı mexaniki kontraseptivlərin (intrauterin cihaz, diafraqma) istifadəsi fonunda yarana bilər.

Şiddətli aybaşı ağrısı zamanı ilk növbədə ginekoloq tərəfindən üzvi xəstəliklər istisna edilməlidir.

• QSİƏP — İbuprofen, naproksen kimi qeyri-steroid iltihab əleyhinə dərman maddələri birincili dismenoreya zamanı ağrıkəsici kimi istifadə edilə bilər.^[4] Yan təsirlərinə ürəkbulanma, dispepsiya, ishal, daimi istifadə hallarında mədə xorası aiddir.^[5][4]
• Hormonal doğuş nəzarəti — oral kontraseptivlər birincili dismenoreya simptomlarını yaxşılaşdırır. Antiestrogen effekti təmin etmək üçün 6 ay müddətində rilizinq hormonların aqonistləri təyin edilə bilər.^[6][7]
• İstilik — İlıq duş qəbulu, qasıq nahiyəsinə isti su şüşəsinin tətbiqi, intravaginal istilik terapiyası uşaqlıq əzələlərindəki spazmı azaltmağa kömək edir.
• Maqnezium — qoz, buğda toxumu, paxlalılar orqanizmdə maqnezium səviyyəsini artıraraq spazmların qarşısını alır.^[8]
• Dəmir — aybaşından bir neçə gün əvvəl və aybaşı zamanı dəmir qəbulunun müvəqqəti artırılması qan əmələgəlmə prosesini intensivləşdirir, beləliklə qısamüddətli qanazlığı səbəbindən yaranan yorğunluq, halsızlıq kimi simptomları aradan qaldırır.
• Çobanyastığı çiçəkləri (Matricaria recutita), gicitkən (Urtica), novruzçiçəyi (Primula), boymadərən (Achillea), xanım mantiyası (Alchemilla mollis), dərman ballınanəsi (Melissa officinalis), adi qarağat (Ribes uva-crispa) kimi dərman bitkiləri aybaşı ağrılarını yüngülləşdirməyə kömək edir.^[9][10]
• Yoga, meditasiya, gimnastika kimi rahatlama texnikaları aybaşı spazmlarını yüngülləşdirə bilər. Ayağın iç tərəfində, dizin aşağısında əl genişliyində resfleks sahəsi mövcuddur. Gün ərzində bir-neçə dəfə bu nahiyəyə basmaqla ağır qanama və spazmları azaltmaq mümkündür. Bu metodların təsiri isbat edilməmişdir.^[11][12]

• Amenoreya — 6 ay və daha uzun müddət aybaşının olmaması;
• Hipomenoreya — aybaşı qanamasının az miqdarda olması;
• Hipermenoreya — aybaşı qanamasının həddindən çox olması.