 |
 |
Gecemiz.az |  |
 |
| Bu, Yusif Məmmədəliyev məqaləsinin müzakirə səhifəsidir. |
Məqalə prinsipləri
|
Məşhur "Molotov kokteyli" deyərkən nə nəzərdə tutulur ?--Shahrux (müzakirə) 20:58, 30 iyun 2015 (UTC)
Tarixçi-alim Yadigar Sadıqlı 13 may 2025 tarixli Facebook paylaşımında yazır: “9 may ərəfəsində tez-tez rast gəlinən iddialardan biri də odur ki, Yusif Məmmədəliyev yüksək oktanlı benzini ixtira edib.
Əziz bəylər və xanımlar, romalılar, yüksək oktanlı benzin ABŞ-da yaşayan rus kimyaçı Vladimir İpatyevin ixtirasıdır.”
İlham Şaban həmin paylaşıma belə rəylər yazıb: “Yusif Məmmədəliyev yüksək oktanlı benzin ixtira etməyib, onun uğuru Sovet aviasiyasını yüksək oktanlı yanacaqla təmin etmək üçün texnoloji həllərin əldə edilməsi və ABŞ idxalından asılılığın aradan qaldırılması idi. Yüksək oktanlı yanacaq hərbi təyyarələrin manevr imkanlarının artırılmasına, daha yüksək sürətlə hərəkətə və təyyarənin layihə üzrə olan texniki imkanlarının praktik uçuş zamanı maksimum dərəcədə əldə edilməsinə nail olmaq idi.”
. . .
“… İkinci dünya müharibəsi dövründə 1944-cü ilə qədər SSRİ neft emalı zavodları aşağı oktanlı benzin istehsal ediblər. Bunlar Ai-66 və Ai-72 markalı benzinlər olub. Sovet aviasiyası benzinlə işləyirmiş, çünki Sovetlərdə hələ reaktiv mühərriklər yox idi (SSRİ-də təyyarələrin aviakerosinə keçirilməsi yalnız 1950-ci ildən sonra başlayıb - əvvəlcə qırıcı təyyarələr üçün T-1 markalı aviakerosin istifadə edilir, sonralar reaktiv mühərrikli bombardmançı təyyarələrdə istifadə edilən TC-1 markalı aviakerosindən istifadə edilir). Müharibə zamanı Sovet İttifaqına Lend-Liz proqramı çərçivəsində xeyli yüksək uçuş xarakteristikalarına malik qırıcı təyyarələr gətirilir (onlar Alyaska üzərindən uçaraq SSRİ ərazisinə daxil olur, sonra cəbhə xətti boyunca mövcud olan hərbi aerodromlarda yerləşdirilirdi). Onlar yüksək oktanlı benzinlə işlədiyindən bu növ yanacaq da Amerikadan idxal edilirdi. Lend-liz proqramı çərçivəsində SSRİ-yə təqribən 2,6 mln ton yanacaq göndərilir ki, bunun da 1,15 mln tonu Amerikada istehsal edilən yüksək oktanlı AVGAS markalı aviasiya benzini idi (onun oktan ədədi 100-130 arasında dəyişirdi).
SSRİ-də Yusif Məmmədəliyevin başçılıq etdiyi laboratoriyanın uğurları nəticəsində 1943-cü ilin sonunda əvvəlcə B-74 markalı benzin, 1944-də isə B-87 markalı benzin istehsal etmək mümkün olur. 1945-ci ildən isə oktan ədədini B-95 və hətta B-100-ə qədər yüksəltməyə nail olurlar.
Amma yüksək oktanlı benzinin keyfiyyətində və faydalı iş əmsalında Sovet SSRİ dağılana qədər, hətta dağılandan sonrakı 22 ildə də geri qalıb..
Avro-5 standartında postsovet məkanında yüksək oktanlı, Avro-5 standartında ilk benzin Leninqrad vilayətində yerləşən "Surqutnefteqaz" şirkətinə məxsus neft emalı zavodunda 2012-ci ildə istehsal edilməyə başlayıb. Elə həmin il LUKoil da bu markada və keyfiyyətdə benzin istehsalına başlayıb.
Digər postsovet ölkələri içərisində Avro-5 keyfiyyətli yüksək oktanlı benzin istehsalına Belarusdakı Mozır neft emalı zavodunda nail olunub.
Azərbaycanda Sovet standartlı yüksək oktanlı benzin (Ai-95) aromatizatorların aşağı oktanlı benzinə əlavə edilməsi ilə 2014-cü il martın sonunadək istehsal edilib. Sonra qərara alınıb ki, bu marka benzini idxal etsinlər. O zaman düşünülürdü ki, 2019-cu ilə qədər Bakı neft enalı zavodunda modernizasiya işlərini başa çatdırmaq mümkün olacaq və ölkəmiz öz ehtiyacları üçün bu marka benzini istehsal edəcək. Amma işlərin masştabı düzgün qiymətləndirilmədiyindən bu günə qədər modernizasiya işlərini tam yekunlaşdırmaq mümkün olmayıb (yeni qrafikə görə, IV rüb 2027-ci il). Ötən ilin iyulun 1-dən Bakı NEZ-da yüksək oktanlı benzin istehsalına başlanılması anons edilsə də, amma bu ilin fevralında AR Dövlət Statistika Komitəsinin "sənaye istehsalına dair" illik bülletendə 2024-cü ildə bunun baş vermədiyi öz əksini tapıb. Dövlət Gömrük Komitəsinin aylıq hesabatlarından isə məlum olur ki, Azərbaycan hələ də Ai-95 markalı benzini idxal edir.” samral müzakirə 06:01, 13 may 2025 (UTC)
Salam. Alimin adı müxtəlif mənbələrdə Yusuf və Yusif kimi verilir. Ən əsası isə Fəxri Xiyabandakı məzarının üstündə Yusuf yazılıb. 100 illiyinə həsr olunan kitab da, biblioqrafik göstərici toplusunda "Yusuf Məmmədəliyev" adlanır. Özü də adının Yusuf olduğunu qeyd edib: [1] — Toghrul R (m) 06:51, 13 may 2025 (UTC)
 |
 |
GECEMIZ.AZ |  |
 |
|
